عوامل موثر بر مخارج سلامت خانوار

در یک پژوهش بررسی شد؛

به طورکلی عوامل اصلی موثر بر مخارج  سلامت خانوار در سه طبقه اقتصادی؛ اجتماعی و جمعیت شناختی تقسیم بندی شده اند.

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری اتاق زندگانی؛ موضوعات مرتبط با مخارج سلامت؛ عدالت در تامین مالی مخارج سلامت و نابرابری بخش سلامت از مهمترین موضوعات و چالش های سیاست گذاران و برنامه ریزان بخش سلامت در کل جهان است. نظام سلامت ایران نیز همچون سایر نظام های سلامت؛ با افزایش شدید مخارج سلامت مواجه است.

 نتایج یک پژوهش نشان می دهد که مواجهه خانوار های ایرانی با «هزینه های کمرشکن سلامت» بر اساس شاخص «ظرفیت پرداخت خانوار»؛ از 2/37 درصد در 1395 با یک روند نوسانی به 2.42 درصد در 1400 افزایش یافته است. در تمام این سال ها؛ مواجهه با هزینه های کمرشکن سلامت در خانوار های روستایی بیشتر از خانوار های شهری بوده و در بیشتر این سال ها میزان مواجهه با هزینه های کمرشکن سلامت با افزایش پنج دهک هزینه ای خانوارها؛ افزایش یافته است.

این پژوهش با استناد به مطالعه دیگری نشان می داد که وقوع هزینه های کمرشکن سلامت در سطح جمعیت 4.7 درصد و در سطح بیماری ها 25.3 درصد بوده است. در رابطه با این موضوع پژوهشگران مطالعه دیگری انجام داده اند با عنایت به اینکه که شناسایی عوامل تاثیرگذار بر مخارج سلامت هم در بعد عرضه و هم در بعد تقاضا برای سیاست گذاران و برنامه ریزان نظام سلامت بسیار بااهمیت است و می تواند در تعیین بهترین سیاست ها برای کنترل و مدیریت مخارج سلامت مفید و موثر باشد.

* عوامل تاثیرگذار بر کنترل و مدیریت مخارج سلامت

در این پژوهش به این مهم اشاره شده است که در راستای کنترل و مدیریت مخارج سلامت؛ یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر سلامت و مخارج سلامت؛ وضعیت اقتصادی-اجتماعی افراد است؛  به گونه ای که تنزل وضعیت اقتصادی-اجتماعی دسترسی افراد را به منابعی که موجب ارتقای سلامت می شود؛ محدود می کند و بهبود وضعیت اقتصادی-اجتماعی موجب ارتقای سلامت و کاهش عوامل آسیب زای سلامت می شود.

از دیدگاه نویسندگان این پژوهش؛ اگر افراد یک جامعه به خاطر برخورداری از وضعیت اقتصادی-اجتماعی نامناسب که به هر دلیلی از طرف خانواده و یا جامعه به آن مبتلا شدند؛ نتوانند مخارج سلامت خود را پرداخت کنند و یا پرداخت آن مخارج منجر به کاهش وضعیت مالی خانوار شود در این صورت سیستم تامین مالی سلامت ناکارآمد و ناعادلانه است و باید در ساختار آن بازنگری صورت بگیرد.

نابرابری های اقتصادی-اجتماعی نه تنها آسیب جدی به سلامت افراد وارد می کند بلکه باعث نابرابری در بخش سلامت می شود

از نظر این پژوهش این نابرابری های اقتصادی-اجتماعی نه تنها آسیب جدی به سلامت افراد وارد می کند بلکه باعث نابرابری در بخش سلامت می شود و این نابرابری در بخش سلامت باعث افزایش شدت نابرابری های اقتصادی اجتماعی در کل جامعه می شود.

در ادامه این پژوهش آمده است که همچنین با توجه به اینکهکی از اهداف بخش سلامت هر جامعه جلوگیری از اثرگذاری نابرابری های اقتصادی-اجتماعی بر روی سلامت افراد و هزینه های مرتبط با آن است بنابراین بررسی عوامل اقتصادی-اجتماعی که منجر به نابرابری در پرداخت مخارج سلامت می شود؛ ضرورت و اهمیت دوچندان می یابد.

* عوامل تاثیرگذار بر مخارج سلامت خانوار

یافته های این پژوهش نشان می دهد که روش های معمول برای بررسی عدالت و نابرابری در سلامت شامل روش تحلیل آستانه؛ روش پیش روندگی و روش بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر سلامت و مخارج است وعوامل تاثیرگذار بر مخارج سلامت خانوار به طورکلی به دو دسته عوامل طرف عرضه و عوامل طرف تقاضا طبقه بندی شدند.

در ادامه به این مهم اشاره شده است که درآمد؛ یکی از مهمترین عوامل اقتصادی اثرگذار بر مخارج سلامت خانوار است؛ زیرا درآمد توانایی خرید کالا و خدمات سلامت را برای افراد فراهم می کند و همچنین الگوی غذایی؛ تغذیه کودکان و رعایت بهداشت با افزایش درآمد بهبود می یابد؛ تحصیلات و اشتغال دو عامل کلیدی در تعیین درآمد خانوار هستند که به نوبه خود از عوامل تعیین کننده مهم در موقعیت اجتماعی-اقتصادی خانوار است و انواع بیمه های درمانی و ثروت نیز جزیی از عوامل اقتصادی هستند که بر مخارج سلامت خانوار موثر است.

به طورکلی عوامل اصلی موثر بر مخارج  سلامت خانوار در سه طبقه اقتصادی؛ اجتماعی و جمعیت شناختی تقسیم بندی شده اند

* انواع بیمه های درمانی

این پژوهش توضیح می دهد که انواع بیمه های درمانی و ثروت نیز جزیی از عوامل اقتصادی هستند که بر مخارج سلامت خانوار موثر است. از سوی دیگر تحصیلات(آموزش) تاثیر مثبت و منفی بر مخارج سلامت خانوار دارد. زمانی که سطح تحصیلات افزایش می یابد؛ افراد در مورد نیاز های سلامتی خود آگاهی بیشتری دارند و در زمان نیاز از خدمات سلامت پیشگیرانه استفاده خواهند کرد تا نیاز کمتری به خدمات سلامت پرهزینه در آینده داشته باشند. بر اساس این رویکرد هر چه سطح تحصیلات بالاتر باشد در کوتاه مدت هزینه های سلامت افزایش و در طولانی مدت هزینه های سلامت کاهش می یابد. همچنین مادران با تحصیلات بالاتر سطح بهره مندی بالاتری از خدمات. روش های تغذیه و رعایت بهداشت دارند. در بسیاری از مطالعات؛ جنسیت یکی از متغیر های در نظر گرفته شده در بردار متغیر های جمعیت شناختی موثر بر مخارج سلامت خانوار است.

* ساختار سنی؛ بعد خانوار و موقعیت مکانی

این پژوهش بیان می کند که ساختار سنی؛ بعد خانوار و موقعیت مکانی از دیگر عواملی هستند که بر مخارج سلامت خانوار تاثیرگذارند. به طورکلی عوامل اصلی موثر بر مخارج  سلامت خانوار در سه طبقه اقتصادی؛ اجتماعی و جمعیت شناختی تقسیم بندی شده اند. بنابراین با توجه به سهم بالای پرداخت از جیب جهت تامین مخارج سلامت. لزوم مدیریت مخارج سلامت خانوار و همچنین بررسی وضعیت عدالت و برابری در پرداخت مخارج سلامت؛ هدف اصلی این مقاله بررسی عوامل اقتصادی-اجتماعی موثر بر مخارج سلامت در خانوار شهری استان های ایران است. همچنین با توجه به مبانی نظری و مطالعات تجربی؛ در این مقاله درصدد پاسخگویی به این سوالاتی است که وضعیت اقتصادی-اجتماعی افراد منجر به نابرابری در پرداخت مخارج  سلامت خانوار شهری ایران می شود؟

* مهمترین عوامل اقتصادی-اجتماعی موثر بر مخارج سلامت خانوار شهری ایران

یکی از اصلی ترین پرسش های مطرح شده در این مطالعه این است که مهمترین عوامل اقتصادی-اجتماعی موثر بر مخارج سلامت خانوار شهری ایران چیست؟ و در نهایت چه عوامل دیگری بر مخارج سلامت خانوار شهری ایران موثر است؟ مطالعات بسیاری در زمینه شناسایی عوامل موثر بر مخارج سلامت خانوار در سطح اقتصاد کالان انجام شده است که ضرورتی برای بررسی بیشتر وجود ندارد؛ اما مطالعات اندکی در سطح اقتصاد خرد وجود دارد که عوامل اقتصادی-اجتماعی را بر مخارج سلامت بررسی کردند.

مطالعات موجود در سطح اقتصاد خرد نیز برای جامعه آماری محدود به استان یا منطقه خاص شهری و یا بیماران بیمارستان های خاص انجام شده است.

با توجه به اینکه مطالعه حاضر در سطح اقتصاد خرد و با استفاده از آمار و اطلاعات خانوار شهری در تمام استان های ایران انجام شده است؛ حالت جامع تری نسبت به سایر مطالعات دارد و همچنین استفاده از روش اقتصادسنجی دومرحله ای هکمن که روش مناسبتری برای بررسی موضوع مطالعه است وجه تمایز دیگر تحقیق حاضر با سایر مطالعات است؛ همچنین با توجه به نتایج متفاوتی که در مطالعات مشابه وجود دارد؛ قیاس نتایج سایر مطالعات با نتایج این مطالعه که با آمار و اطلاعات جدیدتر انجام شده است؛ می تواند درک بهتری از نتایج ایجاد کند.

گفتنی است؛ این یافته ها؛ به صورت یک مقاله علمی پژوهشی باعنوان «تاثیر عوامل اقتصادی-اجتماعی بر مخارج سلامت خانوار: روش دو مرحله ای هکمن» به کوشش مهدی شهرکی (استادیار گروه اقتصاد؛ دانشکده مدیریت و علوم انسانی) و همکار خود سیمین قادری  تهیه شده که در دوماهنامه «پیاورد سلامت» منتشر شده است. این نشریه متعلق به دانشگاه علوم پزشکی تهران است.