نمونه فرم پر شده اظهارنامه مالیات بر ارث

اظهارنامه مالیات بر ارث، سندی قانونی است که ورثه پس از فقدان عزیزانشان، باید برای اعلام کلیه دارایی ها و بدهی های متوفی به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند تا فرآیند تقسیم و انتقال قانونی ماترک تسهیل شود. این فرم، بسته به زمان فوت و مهلت اقدام، مسیر متفاوتی را برای ورثه در پی دارد و تکمیل دقیق آن، گامی ضروری و حساس در مدیریت امور پس از فقدان عزیزان محسوب می شود.

در لحظات دشوار پس از فقدان عزیزان، مواجهه با مسائل اداری و قانونی مربوط به ارث می تواند بار روانی سنگینی به همراه داشته باشد. یکی از این مراحل حیاتی، تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث است که بسیاری از ورثه را با ابهامات و سردرگمی های زیادی روبرو می کند. تصور کنید در کنار غم و اندوه، با فرم هایی پیچیده و قوانینی دست و پا گیر مواجه شوید؛ در چنین شرایطی، داشتن یک راهنمای جامع و کاربردی می تواند همچون نوری در تاریکی، مسیر را روشن سازد.

این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای کامل، گام به گام و بصری برای ورثه و اشخاص ذینفع نگاشته شده است تا بتوانند اظهارنامه مالیات بر ارث را به درستی تکمیل و به صورت الکترونیکی ارسال کنند. در این مسیر، تلاش شده است تا به تمامی ابهامات و سوالات رایج در خصوص ماهیت، مراحل، مدارک، مهلت ها، معافیت ها و جرایم پاسخ داده شود و به خصوص، نحوه تکمیل فرم با تأکید بر ارائه نمونه های پر شده و نمایش بخش های کلیدی فرم، شفاف سازی گردد. این راهنما به شما کمک می کند تا با اطمینان خاطر بیشتری این فرآیند را طی کرده و از خطاهای احتمالی پیشگیری نمایید و به جایگاه مرجعی قابل اعتماد در این حوزه تبدیل گردد.

مالیات بر ارث و اظهارنامه آن در یک نگاه

پیش از ورود به جزئیات تکمیل اظهارنامه، ضروری است که درک درستی از ماهیت مالیات بر ارث و اظهارنامه آن داشته باشید. مالیات بر ارث، مالیاتی است که دولت برای انتقال دارایی ها و اموال یک فرد متوفی به ورثه او دریافت می کند. این مالیات به تمام اموال و دارایی های باقی مانده از متوفی، که اصطلاحاً ماترک نامیده می شود، تعلق می گیرد.

مالیات بر ارث چیست و چه کسانی مشمول آن هستند؟

مالیات بر ارث در حقیقت سهم دولت از اموالی است که از فرد متوفی به بازماندگان او منتقل می شود. این مالیات بر مبنای ارزش اموال در تاریخ فوت و با توجه به نسبت وراث با متوفی (طبقات وراثتی) محاسبه می شود. ورثه متوفی در سه طبقه اصلی دسته بندی می شوند:

1. طبقه اول: شامل پدر، مادر، همسر، فرزند و نوه متوفی.
2. طبقه دوم: شامل اجداد، برادر، خواهر و فرزندان آن ها (برادرزاده، خواهرزاده).
3. طبقه سوم: شامل عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آن ها (عموزاده، عمه زاده، دایی زاده، خاله زاده).

هر طبقه، نسبت به طبقه بعدی، نرخ مالیاتی کمتری را پرداخت می کند و در برخی موارد، معافیت هایی نیز برای آن ها در نظر گرفته می شود. ماترک یا ترکه، به کلیه اموال، دارایی ها، حقوق و مطالبات متوفی گفته می شود که پس از کسر دیون و واجبات مالی و عبادی او، بین ورثه تقسیم خواهد شد.

قوانین مالیات بر ارث: قدیم (قبل ۹۵) و جدید (بعد ۹۵)

قوانین مالیات بر ارث در ایران دستخوش تغییراتی شده که مهم ترین آن، اصلاحیه سال ۱۳۹۵ قانون مالیات های مستقیم است. متوفیانی که قبل از تاریخ ۱ فروردین ۱۳۹۵ فوت کرده اند، مشمول قانون قدیم مالیات بر ارث هستند و آن دسته که پس از این تاریخ فوت کرده اند، تابع قانون جدید می باشند. تفاوت های اصلی این دو قانون در موارد زیر است:

• مهلت تسلیم اظهارنامه: در قانون قدیم، ورثه شش ماه فرصت داشتند، اما در قانون جدید این مهلت به یک سال افزایش یافته است.
• مبنای محاسبه نرخ: در قانون قدیم، نرخ مالیات بر اساس سهم هر وارث از کل ماترک محاسبه می شد. در قانون جدید، نرخ مالیات بر اساس نوع دارایی (مثلاً ملک، سهام، سپرده بانکی) و طبقه وراث تعیین می گردد.
• معافیت ها: معافیت ها و کسورات مجاز در هر دو قانون با جزئیاتی متفاوت تعریف شده اند که آگاهی از آن ها برای کاهش بار مالیاتی ضروری است.
• جریمه تأخیر: جرایم عدم تسلیم اظهارنامه در مهلت مقرر نیز در قوانین جدید و قدیم متفاوت است که در بخش های بعدی به تفصیل به آن پرداخته خواهد شد.

برای درک بهتر تفاوت ها، می توان یک جدول مقایسه ای در نظر گرفت که به وضوح نشان دهنده تفاوت نرخ ها و شرایط در هر دو قانون است. این جدول کمک می کند تا ورثه، بسته به تاریخ فوت متوفی، از قوانین مربوط به خود مطلع شوند.

انواع اظهارنامه مالیات بر ارث: فرم ۲۶ و فرم ۳۴

برای متوفیانی که پس از تاریخ ۱ فروردین ۱۳۹۵ فوت کرده اند، سازمان امور مالیاتی دو نوع فرم اظهارنامه را برای تسلیم در سامانه الکترونیکی در نظر گرفته است که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند:

• فرم ۲۶ مالیات بر ارث: این فرم برای وراثی است که در مهلت یک ساله قانونی (از تاریخ فوت متوفی) نسبت به تسلیم اظهارنامه اقدام می کنند. مزیت اصلی این فرم آن است که ورثه می توانند دیون متوفی (مانند بدهی ها، مهریه، نفقه) و هزینه های مربوط به کفن و دفن و واجبات مالی و عبادی او را از مجموع ماترک کسر کرده و تنها به باقی مانده آن مالیات بپردازند. این امکان، می تواند بار مالیاتی قابل توجهی را از دوش ورثه بردارد.
• فرم ۳۴ مالیات بر ارث: این فرم برای وراثی در نظر گرفته شده است که پس از گذشت مهلت یک ساله قانونی از تاریخ فوت متوفی، اقدام به تسلیم اظهارنامه می کنند. مهم ترین محدودیت فرم ۳۴ این است که ورثه دیگر مجاز به کسر دیون و هزینه های متوفی از ماترک نیستند و مالیات بر اساس ارزش کل دارایی ها در زمان فوت محاسبه خواهد شد. این مسئله اهمیت تسلیم به موقع اظهارنامه را دوچندان می کند.

راهنمای انتخاب فرم صحیح: انتخاب فرم مناسب، کاملاً به تاریخ فوت متوفی و زمان اقدام ورثه بستگی دارد. اگر متوفی بعد از سال ۱۳۹۵ فوت کرده و هنوز یک سال از تاریخ فوت او نگذشته است، ورثه باید فرم ۲۶ را انتخاب کنند. در غیر این صورت، یعنی اگر بیش از یک سال از فوت گذشته باشد، چاره ای جز تکمیل فرم ۳۴ نخواهد بود. این نکته کلیدی را باید به خاطر بسپارید که هرچه زودتر اقدام کنید، امکان بهره مندی از تسهیلات قانونی بیشتری خواهید داشت.

پیش نیازها و مدارک ضروری قبل از تکمیل اظهارنامه

قبل از اینکه دست به کار تکمیل اظهارنامه شوید، لازم است یک سری مراحل اولیه را طی کرده و مدارک مورد نیاز را جمع آوری نمایید. آماده سازی این پیش نیازها، فرآیند تکمیل اظهارنامه را روان تر و سریع تر خواهد کرد.

مراحل اولیه اداری

برای ورود به فرآیند اظهارنامه مالیات بر ارث، چند گام اولیه اداری وجود دارد که باید برداشته شوند:

1. دریافت گواهی فوت: اولین و اساسی ترین مدرک، گواهی فوت متوفی است که توسط سازمان ثبت احوال صادر می شود.
2. اخذ گواهی حصر وراثت: این گواهی توسط شورای حل اختلاف (یا دادگاه، بسته به ارزش ترکه) صادر می شود و نام تمامی ورثه قانونی و میزان سهم الارث هر یک را مشخص می کند. این مدرک برای اثبات نسبت وراث با متوفی و تعیین طبقه وراثتی آن ها ضروری است و بدون آن، امکان پیگیری امور ارث وجود نخواهد داشت.
3. ثبت نام در سامانه امور مالیاتی (my.tax.gov.ir) و دریافت نام کاربری و رمز عبور: برای تسلیم الکترونیکی اظهارنامه مالیات بر ارث، ورثه یا نماینده قانونی آن ها باید ابتدا در درگاه ملی خدمات الکترونیک سازمان امور مالیاتی کشور ثبت نام کنند و کد کاربری و رمز عبور دریافت نمایند. این ثبت نام شامل تکمیل اطلاعات هویتی و اقامتی است و پایه و اساس تمامی خدمات مالیاتی الکترونیکی خواهد بود.

لیست کامل مدارک مورد نیاز

آماده سازی مدارک مورد نیاز، بخش مهمی از فرآیند است. هرچند فهرست دقیق مدارک بسته به نوع دارایی ها و وضعیت متوفی ممکن است کمی متفاوت باشد، اما یک لیست جامع شامل موارد زیر است:

مدارک هویتی

• متوفی: شناسنامه، کارت ملی، گواهی فوت (اصل و کپی).
• ورثه: شناسنامه و کارت ملی (اصل و کپی) تمامی ورثه.

مدارک اموال غیرمنقول (ملک، زمین، مغازه)

• سند مالکیت: اصل سند ملک یا کپی برابر اصل شده آن.
• پایان کار: گواهی پایان کار ساختمان در صورت وجود.
• استعلام از اداره ثبت: برای تأیید مالکیت و عدم وجود هرگونه بدهی یا رهن و اجاره.
• قبض های عوارض نوسازی و پسماند: برای مشخص شدن بدهی های مربوط به ملک.
• نکات مهم: ارزش روز ملک در تاریخ فوت توسط کارشناسان مربوطه در اداره امور مالیاتی تعیین می شود، اما ارائه مستندات مربوط به ارزش گذاری می تواند در این روند کمک کننده باشد.

مدارک اموال منقول (خودرو، سهام، سپرده بانکی، طلا و …)

• خودرو: کارت خودرو، سند مالکیت، و در صورت نیاز، گواهی ارزش گذاری کارشناس رسمی دادگستری.
• سهام و اوراق مشارکت: گواهی از شرکت بورس اوراق بهادار یا بانک مربوطه که تعداد و ارزش سهام در تاریخ فوت را نشان دهد.
• سپرده های بانکی: گواهی بانکی حاوی مانده حساب متوفی در تاریخ فوت، شامل حساب های قرض الحسنه، جاری و سپرده های سرمایه گذاری.
• طلا، جواهرات و اشیاء قیمتی: برآورد ارزش توسط کارشناس خبره یا فاکتور خرید (در صورت وجود).
• سایر اموال: شامل لوازم منزل، ابزار کار، مغازه و موجودی کالا و… که باید ارزش گذاری شوند.

مدارک مربوط به دیون و هزینه ها (فقط برای فرم ۲۶)

این بخش تنها در صورتی قابل ارائه است که ورثه در مهلت یک ساله اقدام کرده باشند:

• فاکتورهای معتبر هزینه های کفن و دفن: شامل هزینه های مراسم ترحیم و دفن، با رعایت سقف قانونی تعیین شده توسط سازمان مالیاتی.
• اسناد اثباتی بدهی های متوفی: مانند چک، سفته، قراردادهای وام، اقرارنامه رسمی و احکام قطعی دادگاه ها که نشان دهنده بدهی متوفی به اشخاص حقیقی یا حقوقی باشد.
• مدارک مربوط به واجبات مالی و عبادی: شامل اسناد پرداخت مهریه، نفقه، خمس، زکات و روزه و نماز قضا (با تأیید مراجع ذیصلاح).

نحوه استعلام اموال متوفی در صورت بی اطلاعی ورثه

گاهی اوقات ورثه از تمامی اموال متوفی آگاهی کامل ندارند. در چنین شرایطی، می توان از مراجع مختلف برای استعلام دارایی ها کمک گرفت:

• بانک مرکزی: پس از اخذ گواهی حصر وراثت، ورثه می توانند با ارائه دادخواست تحریر ترکه به دادگاه، درخواست استعلام کلیه حساب های بانکی متوفی را از بانک مرکزی داشته باشند. بانک مرکزی نیز به نوبه خود، به تمامی بانک ها دستور استعلام می دهد و پاسخ ها را به دادگاه ارسال می کند.
• اداره ثبت اسناد و املاک کشور: برای اطلاع از املاک ثبت شده به نام متوفی، ورثه می توانند با مراجعه به اداره ثبت و ارائه گواهی حصر وراثت، درخواست استعلام املاک را داشته باشند.
• راهنمایی و رانندگی: برای اطلاع از وسایل نقلیه (خودرو، موتورسیکلت) به نام متوفی، می توانید به مراکز شماره گذاری مراجعه و درخواست استعلام نمایید.

آگاهی از کلیه دارایی های متوفی و ارائه صحیح و کامل اطلاعات در اظهارنامه مالیات بر ارث، نه تنها از بروز مشکلات قانونی و مالیاتی جلوگیری می کند، بلکه به ورثه امکان می دهد تا با برنامه ریزی دقیق تری نسبت به مدیریت ماترک اقدام کنند.

راهنمای گام به گام تکمیل اظهارنامه مالیات بر ارث (با تأکید بر نمونه فرم پر شده و اسکرین شات)

حالا که مدارک لازم را آماده کرده اید، نوبت به مرحله حساس و کلیدی تکمیل اظهارنامه مالیات بر ارث به صورت الکترونیکی می رسد. این بخش، شما را قدم به قدم در سامانه امور مالیاتی راهنمایی می کند.

ورود به سامانه my.tax.gov.ir

ابتدا باید به درگاه ملی خدمات الکترونیک سازمان امور مالیاتی کشور به آدرس my.tax.gov.ir مراجعه کنید. با وارد کردن نام کاربری و رمز عبوری که پیشتر در مرحله ثبت نام دریافت کرده اید، وارد کارپوشه مالیاتی خود شوید. در صورت فراموشی رمز عبور، امکان بازیابی آن وجود دارد. (در اینجا می توانست تصویر ۱: صفحه ورود به سامانه my.tax.gov.ir و نمایش فیلدهای نام کاربری و رمز عبور قرار گیرد).

انتخاب اظهارنامه مالیات بر ارث و ایجاد اظهارنامه جدید

پس از ورود به سامانه، از منوی خدمات مالیاتی، گزینه اظهارنامه مالیات بر ارث را انتخاب کنید. در صفحه باز شده، احتمالاً گزینه ای تحت عنوان افزودن اظهارنامه جدید یا نمادی مشابه (+) مشاهده خواهید کرد. با کلیک بر روی آن، فرآیند تکمیل اظهارنامه آغاز می شود. (در اینجا می توانست تصویر ۲: منوی خدمات و دکمه افزودن اظهارنامه قرار گیرد).

مرحله ۱: تکمیل اطلاعات هویتی متوفی و ورثه

این بخش، آغاز فرآیند است و باید با نهایت دقت تکمیل شود:

• اطلاعات متوفی: در این قسمت، اطلاعات فرد متوفی شامل نام، نام خانوادگی، کد ملی، تاریخ فوت (بسیار مهم است)، محل فوت و اقامتگاه اصلی او باید وارد شود. سیستم ممکن است با وارد کردن کد ملی و تاریخ تولد، بخشی از اطلاعات را به صورت خودکار از ثبت احوال فراخوانی کند. اطمینان حاصل کنید که تاریخ فوت دقیقاً با گواهی فوت مطابقت داشته باشد، چرا که مبنای تعیین قانون (قدیم یا جدید) و مهلت تسلیم اظهارنامه است. (در اینجا می توانست تصویر ۳: اسکرین شات از بخش اطلاعات متوفی با فیلدهای پر شده برای یک سناریوی نمونه قرار گیرد).
• اطلاعات وراث: در این قسمت باید اطلاعات تمامی ورثه قانونی، شامل نام، نام خانوادگی، کد ملی و نسبت آن ها با متوفی (مانند همسر، فرزند، پدر) وارد شود. ممکن است در برخی نسخه های سامانه، نیازی به ثبت اطلاعات تمام وراث در این مرحله نباشد و فقط اطلاعات وارث اصلی (کسی که اظهارنامه را تسلیم می کند) کافی باشد. با این حال، باید آماده ارائه اطلاعات کامل همه ورثه باشید. (در اینجا می توانست تصویر ۴: اسکرین شات از بخش اطلاعات وراث با فیلدهای پر شده برای ورثه نمونه قرار گیرد).

مرحله ۲: اظهار اموال و دارایی های متوفی (ماترک)

این بخش از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا مبنای محاسبه مالیات قرار می گیرد. سامانه، انواع مختلفی از دارایی ها را دسته بندی کرده است و شما باید متناسب با اموال متوفی، هر بخش را تکمیل کنید. برای هر نوع دارایی، یک بخش جداگانه با فیلدهای مخصوص به خود وجود دارد:

• سپرده های بانکی: در این قسمت، باید نام بانک، شماره حساب، نوع حساب (جاری، پس انداز، سرمایه گذاری) و مبلغ دقیق مانده حساب در تاریخ فوت وارد شود. این اطلاعات باید از گواهی بانکی که از بانک مربوطه دریافت کرده اید، استخراج شود. (در اینجا می توانست تصویر ۵: نمونه پر شده برای یک حساب بانکی خاص قرار گیرد).
• املاک: برای هر ملک، باید اطلاعاتی مانند نوع ملک (مسکونی، تجاری، اداری، زمین کشاورزی)، کاربری، نشانی دقیق، پلاک ثبتی، مساحت و مهم تر از همه، ارزش روز ملک در تاریخ فوت وارد گردد. ارزش روز ملک معمولاً توسط کارشناسان اداره دارایی بر اساس جداول ارزش گذاری تعیین می شود، اما شما باید اطلاعات پایه ملک را به دقت وارد کنید. (در اینجا می توانست تصویر ۶: نمونه پر شده برای یک ملک مسکونی با جزئیات کامل قرار گیرد).
• وسایل نقلیه: اطلاعات خودرو یا سایر وسایل نقلیه شامل نوع (سواری، وانت)، مدل، سال ساخت، شماره پلاک و ارزش آن در تاریخ فوت باید ثبت شود. برای تعیین ارزش وسایل نقلیه، معمولاً از جداول ارزش گذاری شرکت های خودروسازی یا نظر کارشناس استفاده می شود. (در اینجا می توانست تصویر ۷: نمونه پر شده برای یک خودروی خاص قرار گیرد).
• سهام و اوراق مشارکت: اگر متوفی سهام یا اوراق مشارکت داشته است، باید نام شرکت، تعداد سهام یا اوراق، ارزش اسمی و ارزش روز آن ها در تاریخ فوت را وارد کنید. گواهی از بورس یا بانک مربوطه، منبع اصلی این اطلاعات خواهد بود. (در اینجا می توانست تصویر ۸: نمونه پر شده برای چند نوع سهم قرار گیرد).
• حقوق و مطالبات: این بخش شامل مطالبات متوفی از اشخاص حقیقی یا حقوقی، بیمه عمر، پاداش پایان خدمت، حقوق ایام مرخصی استفاده نشده و هرگونه مبلغی است که متوفی از دیگران طلب داشته است. باید نوع مطالبه، مبلغ و نام طلبکار (در صورت وجود) وارد شود. (در اینجا می توانست تصویر ۹: نمونه پر شده برای یک مورد مطالبه قرار گیرد).
• سایر اموال: این قسمت برای ثبت دارایی هایی مانند طلا، جواهرات، اشیاء قیمتی، لوازم منزل، مغازه و موجودی کالا و سایر اموالی است که در دسته بندی های قبلی قرار نمی گیرند. باید ارزش تخمینی این اموال در تاریخ فوت ثبت شود. (در اینجا می توانست تصویر ۱۰: نمونه پر شده برای موارد متفرقه قرار گیرد).

مرحله ۳: ثبت دیون و هزینه های قابل کسر (فقط برای فرم ۲۶)

همانطور که قبلاً اشاره شد، این بخش تنها برای وراثی قابل دسترسی است که در مهلت یک ساله قانونی اقدام کرده و فرم ۲۶ را انتخاب کرده اند. در این قسمت می توانید هزینه ها و بدهی های متوفی را از مجموع ماترک کسر کنید:

• هزینه های کفن و دفن: مبلغ دقیق هزینه های انجام شده برای مراسم فوت و دفن، با رعایت سقف قانونی مشخص شده، قابل کسر است.
• واجبات مالی و عبادی: شامل مبلغ مربوط به خمس، زکات، روزه و نماز قضا و سایر واجبات مالی و عبادی متوفی که باید با مدارک معتبر (مانند تأییدیه مراجع) اثبات شود.
• دیون و بدهی های متوفی: تمامی بدهی های قانونی متوفی به اشخاص حقیقی و حقوقی، با ارائه مستندات معتبر (چک، سفته، حکم دادگاه، قرارداد) قابل کسر است. باید مبلغ بدهی، نام طلبکار و نوع سند آن را وارد کنید. (در اینجا می توانست تصویر ۱۱: اسکرین شات از بخش دیون و هزینه های پر شده قرار گیرد).

مرحله ۴: بازبینی نهایی و تأیید اظهارنامه

پس از تکمیل تمامی بخش ها، سامانه امکان بازبینی کلی اظهارنامه را به شما می دهد. این مرحله بسیار حیاتی است:

• نکات حیاتی قبل از ثبت نهایی: تمام اطلاعات وارد شده را یک بار دیگر با دقت کامل بررسی کنید. هرگونه اشتباه در اطلاعات، به خصوص در مورد تاریخ فوت، کد ملی، و ارزش دارایی ها می تواند منجر به مشکلات بعدی و حتی جریمه شود.
• دریافت کد رهگیری سیستمی: پس از اطمینان از صحت اطلاعات، اظهارنامه را تأیید نهایی و ارسال کنید. در این مرحله، سامانه یک کد رهگیری سیستمی به شما اختصاص می دهد که اهمیت بسیاری دارد. این کد، سند رسمی تسلیم اظهارنامه شماست و باید آن را نزد خود نگهداری کنید.

مهلت ها، معافیت ها و جرایم مالیات بر ارث

شناخت دقیق مهلت های قانونی، معافیت های موجود و جرایم احتمالی، به شما کمک می کند تا با دید بازتری به این فرآیند نگاه کنید و از حقوق خود به بهترین شکل استفاده نمایید.

مهلت قانونی تسلیم اظهارنامه

مهلت قانونی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، با توجه به زمان فوت متوفی متفاوت است:

• برای متوفیان بعد از 1395: ورثه یا نماینده قانونی آن ها، یک سال از تاریخ فوت متوفی فرصت دارند تا اظهارنامه مالیات بر ارث را به صورت الکترونیکی تسلیم کنند. این مهلت، فرصتی طلایی برای استفاده از تسهیلات کسر دیون و هزینه ها است.
• برای متوفیان قبل از 1395: مهلت تسلیم اظهارنامه برای این دسته از متوفیان، شش ماه از تاریخ فوت بوده است. این گروه، باید به صورت حضوری به اداره مالیاتی مراجعه و اظهارنامه خود را تسلیم می کردند.

اموال معاف از مالیات بر ارث (ماده ۲۴ قانون مالیات های مستقیم)

بر اساس ماده ۲۴ قانون مالیات های مستقیم، برخی از اموال و دارایی ها از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند که آگاهی از آن ها می تواند به کاهش بار مالیاتی کمک شایانی کند:

• وجوه بازنشستگی، پس انداز خدمت، بیمه عمر، پاداش پایان خدمت: کلیه وجوهی که در این قالب ها به ورثه تعلق می گیرد، معاف از مالیات بر ارث است.
• حقوق ایام مرخصی استفاده نشده: مبلغ حقوق مربوط به مرخصی های استفاده نشده متوفی نیز مشمول معافیت است.
• وجوه پرداختی از طرف موسسات بیمه، صندوق های بازنشستگی: هرگونه مبلغی که توسط این نهادها به ورثه پرداخت می شود.
• اموال و دارایی های مربوط به شهدا: بر اساس ماده ۲۵ قانون مالیات های مستقیم، اموال شهدای انقلاب اسلامی، برای وراث طبقات اول و دوم، از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند.
• اموالی که برای مصارف عمومی یا خیریه وصیت شده اند: به شرط تأیید مراجع قانونی، این اموال نیز از مالیات معاف خواهند بود.

شناخت این معافیت ها بسیار مهم است تا ورثه به اشتباه برای این دسته از دارایی ها مالیات پرداخت نکنند و یا از امتیازات قانونی خود محروم نشوند.

تسهیلات ویژه ارائه اظهارنامه در مهلت مقرر (فرم ۲۶)

همانطور که پیش تر اشاره شد، تسلیم اظهارنامه در مهلت یک ساله (فرم ۲۶) مزایای قابل توجهی دارد. مهم ترین این تسهیلات، امکان کسر دیون و هزینه های متوفی از ماترک است. این بدان معناست که مالیات تنها بر خالص اموالی که واقعاً به ورثه می رسد، تعلق می گیرد. این امر، می تواند به طرز چشمگیری میزان مالیات پرداختی را کاهش دهد و یک امتیاز مالی مهم برای ورثه محسوب می شود.

جرایم عدم تسلیم اظهارنامه یا تأخیر

عدم رعایت مهلت های قانونی یا عدم تسلیم اظهارنامه، می تواند جرایمی را به همراه داشته باشد که بسته به تاریخ فوت متوفی، این جرایم متفاوت است:

• برای متوفیان قبل از 1395: در صورت عدم تسلیم اظهارنامه در مهلت شش ماهه قانونی، ورثه مشمول جرایم نقدی مالیاتی می شدند که بر اساس قانون قدیم محاسبه می گردید.
• برای متوفیان بعد از 1395: در قانون جدید، اگر ورثه در مهلت یک ساله اظهارنامه مالیات بر ارث را تسلیم نکنند، مشمول جریمه نقدی رسمی نمی شوند. با این حال، مهم ترین جریمه ای که متوجه آن ها می شود، «محرومیت از تسهیلات» است. این محرومیت به این معناست که دیگر نمی توانند دیون و هزینه های متوفی (مانند هزینه های کفن و دفن، واجبات شرعی و بدهی ها) را از ماترک کسر کنند. به عبارت دیگر، مالیات بر اساس ارزش کل دارایی ها در زمان فوت محاسبه شده و بار مالیاتی به مراتب سنگین تری را به دوش ورثه خواهد گذاشت. این مسئله، نشان دهنده اهمیت بسیار زیاد اقدام به موقع است.

سوالات متداول و نکات تکمیلی

در مواجهه با فرآیند مالیات بر ارث، سوالات متعددی برای ورثه پیش می آید. در این بخش به برخی از رایج ترین آن ها پاسخ داده می شود تا مسیر شما روشن تر گردد.

آیا امکان ویرایش اظهارنامه مالیات بر ارث پس از ثبت نهایی وجود دارد؟

پس از اینکه اظهارنامه مالیات بر ارث را به صورت نهایی ثبت و کد رهگیری سیستمی دریافت کردید، امکان ویرایش مستقیم آن از طریق سامانه برای شما وجود ندارد. اگر متوجه اشتباهی شدید، راهکار این است که یک اظهارنامه جدید با اطلاعات صحیح تکمیل و ثبت نمایید. در این صورت، کد رهگیری اظهارنامه جدید ملاک عمل سازمان امور مالیاتی خواهد بود.

نحوه محاسبه ارزش روز ماترک توسط اداره دارایی چگونه است؟

ارزش روز ماترک در تاریخ فوت، مبنای محاسبه مالیات بر ارث است. اداره امور مالیاتی برای این منظور، از کارشناسان خبره و همچنین جداول ارزش گذاری املاک و وسایل نقلیه که به صورت سالانه یا دوره ای منتشر می شوند، استفاده می کند. برای املاک، ارزش معاملاتی و منطقه بندی محلی و برای خودروها، جداول مربوط به مدل و سال ساخت، مورد استناد قرار می گیرد. در مورد سایر اموال مانند طلا و جواهرات یا سهام، قیمت های روز بازار یا بورس در تاریخ فوت ملاک عمل است.

در صورت اشتباه در انتخاب اداره مالیاتی چه باید کرد؟

اگر هنگام ثبت اظهارنامه، به اشتباه اداره مالیاتی غیرمرتبط با آخرین محل اقامت متوفی را انتخاب کرده اید، باید به اداره مالیاتی صحیح مراجعه کرده و درخواست انتقال پرونده از اداره مالیاتی اشتباه به اداره مالیاتی صلاحیت دار را ثبت نمایید. این فرآیند ممکن است کمی زمان بر باشد، لذا دقت در انتخاب اداره مالیاتی از ابتدا اهمیت دارد.

آیا امکان تقسیط مالیات بر ارث وجود دارد؟

بر اساس قوانین جاری مالیات های مستقیم، به طور رسمی امکان تقسیط مبلغ کل مالیات بر ارث وجود ندارد. اما یک راهکار جایگزین برای مدیریت پرداخت، این است که ورثه می توانند دارایی های متوفی را به صورت مرحله به مرحله در اظهارنامه مالیات بر ارث اعلام کنند. به این ترتیب، مالیات هر دارایی در زمان انتقال آن به ورثه و با ارزش روز همان زمان، محاسبه و پرداخت می شود. این روش می تواند فشار مالی را در یک مرحله کاهش دهد.

مالیات بر ارث برای اموال خریداری شده با وکالت نامه قبل از فوت؟

این یک مورد پیچیده است و به جزئیات وکالت نامه و شرایط معامله بستگی دارد. اگر وکالت نامه از نوع بلاعزل بوده و معامله به صورت قطعی انجام شده باشد (هرچند سند رسمی منتقل نشده باشد)، ممکن است ملک جزو ماترک محسوب نشود. اما اگر وکالت نامه صرفاً برای انجام امور اداری بوده و معامله قطعی صورت نگرفته باشد، ملک جزو دارایی های متوفی تلقی شده و مشمول مالیات بر ارث خواهد بود. در چنین مواردی، توصیه می شود حتماً با یک کارشناس حقوقی-مالیاتی مشورت شود.

مشکل متوفی در قید حیات است هنگام ثبت اظهارنامه؟

گاهی اوقات پس از فوت یک شخص، اطلاعات فوت او به سرعت در تمامی سامانه های دولتی به روز نمی شود. اگر هنگام ثبت اظهارنامه با خطای متوفی در قید حیات است مواجه شدید، به احتمال زیاد اطلاعات فوت در سامانه ثبت احوال به درستی ثبت یا به روزرسانی نشده است. باید با در دست داشتن گواهی فوت به اداره ثبت احوال مراجعه کرده و از صحت ثبت وفات اطمینان حاصل کنید.

مالیات بر ارث برای فرزند شهید؟

همانطور که در بخش معافیت ها اشاره شد، بر اساس ماده ۲۵ قانون مالیات های مستقیم، وراث طبقات اول و دوم نسبت به اموال شهدای انقلاب اسلامی از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند. احراز شهادت برای استفاده از این معافیت منوط به تأیید یکی از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران یا بنیاد شهید انقلاب اسلامی است. اما اگر متوفی خود شهید نبوده، حتی اگر همسر یا فرزند او شهید باشند، اموال متوفی غیرشهید برای تمامی ورثه مشمول مالیات بر ارث خواهد بود.

نحوه استعلام حساب های بانکی متوفی در صورت عدم اطلاع ورثه؟

برای استعلام حساب های بانکی متوفی که ورثه از وجود آن ها بی اطلاع هستند، پس از دریافت گواهی حصر وراثت، می توان به دادگاه مراجعه کرده و دادخواست تحریر ترکه و تقسیم آن را مطرح نمود. دادگاه در این فرآیند می تواند با استعلام از بانک مرکزی، اطلاعات تمامی حساب های بانکی متوفی در کلیه بانک ها و موسسات مالی را دریافت کرده و به ورثه اعلام نماید.

آیا فرم ۱۹ مالیاتی همان اظهارنامه است؟

خیر، فرم ۱۹ مالیاتی (گواهی واریز مالیات بر ارث) همان اظهارنامه نیست. اظهارنامه مالیات بر ارث، فرمی است که ورثه در آن لیست دارایی ها و بدهی های متوفی را اعلام می کنند. اما فرم ۱۹ یا گواهی واریز مالیات بر ارث، سندی است که پس از بررسی اظهارنامه توسط اداره مالیات، تعیین مالیات و پرداخت آن توسط ورثه، صادر می شود. این گواهی برای نقل و انتقال رسمی اموال متوفی به نام ورثه در دفاتر اسناد رسمی یا سایر مراجع، ضروری است.

مهلت پرداخت قبض مالیات بر ارث چقدر است و آیا افزایش نرخ در سال جدید اعمال می شود؟

معمولاً مهلت پرداخت قبض مالیات بر ارث ده روز پس از صدور آن است. در مورد افزایش نرخ مالیات در سال جدید، باید توجه داشت که نرخ مالیات بر ارث بر اساس ماده ۱۷ قانون مالیات های مستقیم تعیین می شود و ثابت است. با این حال، اگر از زمان فوت متوفی بیش از یک سال گذشته باشد و ورثه اقدام به تسلیم اظهارنامه فرم ۳۴ کرده باشند، مالیات بر اساس ارزش روز انتقال ماترک محاسبه می شود. این به معنای تغییر نرخ مالیات نیست، بلکه چون ارزش دارایی ها در طول زمان افزایش می یابد، مبلغ مالیات بر ارث نیز متغیر خواهد بود. اما اگر اظهارنامه در مهلت یک ساله (فرم ۲۶) تسلیم شده باشد، ملاک محاسبه، ارزش روز دارایی ها در تاریخ فوت است و افزایش ارزش در سال های بعد، تاثیری بر مالیات آن دارایی نخواهد داشت.

چه زمانی باید به صورت حضوری به اداره مالیات مراجعه کنیم؟

در حال حاضر، برای متوفیانی که بعد از ۱ فروردین ۱۳۹۵ فوت کرده اند، تمامی فرآیند اظهارنامه مالیات بر ارث به صورت الکترونیکی انجام می شود و نیازی به مراجعه حضوری برای تسلیم اظهارنامه نیست. با این حال، متوفیانی که قبل از این تاریخ فوت کرده اند، همچنان باید به صورت حضوری به اداره مالیاتی مربوط به آخرین محل اقامت متوفی مراجعه نمایند تا امور مالیاتی مربوط به ارث را پیگیری کنند. همچنین در مواردی مانند رفع ابهام از برخی مدارک، نیاز به مشاوره حضوری یا انتقال پرونده، ممکن است مراجعه حضوری لازم باشد.

نتیجه گیری

تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، یکی از مراحل اجتناب ناپذیر و مهم در مدیریت امور پس از فقدان عزیزان است. همانطور که در این راهنمای جامع مشاهده شد، این فرآیند نیازمند دقت، آگاهی از قوانین و مستندات کامل است. از انتخاب صحیح نوع فرم اظهارنامه (۲۶ یا ۳۴) گرفته تا جمع آوری مدارک هویتی و دارایی ها، هر گام می تواند بر نتیجه نهایی و میزان مالیات پرداختی تأثیرگذار باشد.

بسیار اهمیت دارد که ورثه، به خصوص متوفیان بعد از سال ۱۳۹۵، در مهلت یک ساله قانونی نسبت به تسلیم اظهارنامه اقدام کنند تا بتوانند از مزایای کسر دیون و هزینه ها بهره مند شوند. عدم تسلیم به موقع، هرچند جریمه نقدی رسمی ندارد، اما محرومیت از این تسهیلات می تواند بار مالیاتی سنگینی را به دنبال داشته باشد. شناخت دقیق معافیت های مالیاتی و نحوه استعلام دارایی های متوفی نیز از دیگر نکاتی است که به شما کمک می کند تا با کمترین چالش و بیشترین آگاهی، این مسیر را طی نمایید.

با توجه به پیچیدگی های قانونی و حساسیت های این موضوع، توصیه می شود در صورت وجود هرگونه ابهام یا نیاز به راهنمایی تخصصی در خصوص تکمیل نمونه فرم پر شده اظهارنامه مالیات بر ارث و فرآیندهای مرتبط با آن، حتماً از مشاوره کارشناسان حقوقی و مالیاتی متخصص در این حوزه بهره مند شوید. متخصصان ما آماده اند تا با ارائه راهکارهای عملی و دقیق، شما را در تمامی مراحل یاری رسانند و اطمینان خاطر را برایتان به ارمغان آورند.

بخش دانلود

برای سهولت شما در فرآیند تکمیل اظهارنامه مالیات بر ارث، مجموعه ای از فایل های کاربردی را برای دانلود آماده کرده ایم:

• دانلود فایل PDF نمونه فرم خام اظهارنامه مالیات بر ارث (فرم 26 و 34)
• دانلود فایل PDF نمونه فرم کاملا پر شده اظهارنامه مالیات بر ارث (برای یک سناریوی فرضی و جامع که شامل انواع دارایی ها و دیون است تا به عنوان الگویی روشن برای شما عمل کند).
• دانلود فایل PDF راهنمای تصویری تکمیل (شامل تمامی اسکرین شات ها و توضیحات گام به گام که در مقاله به آن اشاره شد).