خلاصه کتاب آسیب های اجتماعی (نوپدید) ( نویسنده مهرانگیز شعاع کاظمی، مهرآور مومنی جاوید )

کتاب آسیب های اجتماعی (نوپدید)، اثری از مهرانگیز شعاع کاظمی و مهرآور مومنی جاوید، یک راهنمای جامع برای شناخت و مقابله با چالش های اجتماعی عصر حاضر است. این کتاب به بررسی دقیق پدیده هایی می پردازد که در بستر فناوری های نوین شکل گرفته اند و ابعاد مختلف آسیب های اجتماعی سنتی و نوظهور را واکاوی می کند.

در دنیای امروز که تحولات پی درپی، ساختارهای اجتماعی را دستخوش تغییرات شگرفی کرده است، درک عمیق از آسیب های اجتماعی بیش از پیش اهمیت یافته است. این آسیب ها، چه سنتی و چه نوظهور، می توانند بنیاد خانواده و جامعه را تحت تأثیر قرار دهند. در این میان، کتاب آسیب های اجتماعی (نوپدید)، با تکیه بر تئوری های زیربنایی و راهکارهای مقابله ای، به منبعی ارزشمند برای متخصصان، دانشجویان و عموم علاقه مندان به این حوزه تبدیل شده است. این اثر که حاصل پژوهش های مهرانگیز شعاع کاظمی و مهرآور مومنی جاوید است، نگاهی جامع به مسائل اجتماعی مطرح در جامعه و دهه کنونی دارد. کتاب در سه بخش اصلی و هفده فصل تدوین شده و به خواننده این امکان را می دهد که با زوایای پنهان و آشکار این پدیده ها آشنا شود.

بخش اول: آسیب های اجتماعی نوپدید و فناوری های نوین

در این بخش از کتاب، خواننده با دنیای آسیب هایی مواجه می شود که با رشد فزاینده فناوری و ارتباطات نوین ظهور یافته اند. این فصل ها به پدیده هایی می پردازند که زندگی روزمره افراد را تحت تأثیر قرار داده و چالش های جدیدی برای ساختار خانواده و جامعه به ارمغان آورده اند. از وسایل ارتباطی گرفته تا فضای مجازی، هر یک دارای ابعاد پنهان و آشکاری هستند که شناخت آن ها برای مقابله ضروری به نظر می رسد.

۱. ماهواره و پیامدهای اجتماعی آن

با ورود ماهواره به خانه ها، موجی از تغییرات فرهنگی و اجتماعی آغاز شد. این فصل به بررسی دقیق پدیده تهاجم خاموش از طریق وسایل ارتباط جمعی می پردازد. خواننده درمی یابد که چگونه برنامه های ماهواره ای می توانند به اشاعه فحشا، بی بندوباری و تقابل فرهنگی منجر شوند. همچنین، به سیاست ها و خط مشی های مختلف کشورها در مواجهه با این پدیده اشاره می شود تا درکی جامع از ابعاد جهانی آن حاصل شود.

۲. آسیب شناسی اینترنت و اعتیاد دیجیتالی

اینترنت، به عنوان یک رسانه قدرتمند، ابعاد گوناگونی از زندگی فردی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار داده است. در این بخش، نظریه های جامعه پذیری رسانه ای و روانشناسی اعتیاد به اینترنت مورد کاوش قرار می گیرند. از نظریه های شناختی و رفتاری گرفته تا پویایی های روانی، هر یک به درک عوامل مؤثر بر اعتیاد دیجیتالی کمک می کنند. تأثیرات اینترنت بر روابط خانوادگی، هویت نوجوانان و پدیده هرزه نگاری نیز از جمله مباحث مهمی هستند که به آن ها پرداخته می شود.

۳. جرایم اینترنتی و فضای سایبر

فضای سایبر، در کنار مزایای بی شمار، بستر جدیدی برای وقوع جرایم فراهم آورده است. این فصل به تعریف جرایم رایانه ای و تئوری های جرم شناسی مرتبط با آن می پردازد. خواننده با تفاوت جرایم سایبر از جرایم سنتی آشنا می شود و انواع جرایم سایبری از قبیل هک، ویروس، کلاهبرداری، قمار، پورنوگرافی، مزاحمت و سایبر تروریسم را مورد بررسی قرار می دهد. همچنین، وضعیت جرایم اینترنتی و عملکرد پلیس سایبر در ایران نیز تحلیل می شود تا چشم اندازی واقع بینانه از این پدیده ارائه گردد.

۴. همسریابی و روابط اینترنتی

با گسترش اینترنت، شیوه یافتن همسر نیز دستخوش تحول شده و پدیده همسریابی اینترنتی رواج یافته است. این بخش به تعریف ازدواج اینترنتی و علل گرایش افراد به آن می پردازد. خواننده با نظریه های مربوط به ویژگی های فضای مجازی، از جمله پردازش اطلاعات و تشابه سازی، آشنا می شود. همچنین، آسیب ها و چالش های این نوع ازدواج به دقت مورد واکاوی قرار می گیرند تا نقاط قوت و ضعف این رویکرد جدید در انتخاب همسر آشکار شود.

۵. آسیب شناسی تلفن همراه

تلفن همراه، به عنوان ابزاری جدایی ناپذیر از زندگی مدرن، در کنار تسهیل ارتباطات، آسیب های خاص خود را نیز به همراه دارد. این فصل به بررسی اجمالی مبانی فلسفی و آسیب های اجتماعی ناشی از استفاده بی رویه و نادرست از تلفن همراه می پردازد. خواننده با پیامدهای سوء استفاده از این دستگاه بر سلامت روان، روابط اجتماعی و سبک زندگی افراد آشنا می شود.

۶. فرار مغزها و سرمایه انسانی

پدیده فرار مغزها، به عنوان یکی از مهم ترین چالش های توسعه در کشورهای در حال توسعه، در این بخش مورد بررسی قرار می گیرد. نویسندگان به تعریف فرار مغزها و مدل های نظری آن از جمله الگوی جهانگرا، ملی گرا و دوگانگی ساختار می پردازند. خواننده با نقش نخبگان در فرآیند توسعه پایدار و پیامدهای فرار مغزها بر توسعه فرهنگی و اجتماعی کشور آشنا می شود، که این خود بینشی عمیق نسبت به این معضل ارائه می دهد.

۷. شیطان پرستی و آسیب های آن

این فصل، خواننده را به دنیای مفاهیم بنیادی شیطان پرستی، ماسونری و کابالا می برد. اقسام شیطان پرستی و آسیب شناسی اجتماعی این پدیده مورد بررسی قرار می گیرد. با مطالعه این بخش، می توان به درکی جامع از ریشه ها و ابعاد این انحرافات اجتماعی نوپدید دست یافت و راه های مقابله با آن ها را بهتر شناخت. این موضوع یکی از پدیده هایی است که شاید در گذشته کمتر به آن توجه می شد اما اکنون اهمیت زیادی پیدا کرده است.

بخش دوم: آسیب های سنتی و رفتارهای ناهنجار

در بخش دوم کتاب، نویسندگان توجه خود را به آسیب های اجتماعی سنتی معطوف می کنند. این آسیب ها، هرچند که ریشه های دیرینه ای در تاریخ جوامع دارند، اما با تحولات اجتماعی جدید، ابعاد و پیچیدگی های تازه ای یافته اند. این قسمت به خواننده کمک می کند تا با چارچوب های نظری مختلف در مورد بزهکاری، حاشیه نشینی، خودکشی و اعتیاد آشنا شود و نگاهی عمیق تر به ریشه ها و پیامدهای این ناهنجاری ها داشته باشد.

شناخت دقیق و جامع آسیب های اجتماعی، چه سنتی و چه نوپدید، اولین گام برای طراحی راهکارهای مؤثر و پایدار در جهت سلامت جامعه است. این شناخت، به متخصصان و سیاست گذاران امکان می دهد تا با دیدی واقع بینانه به مسائل نگریسته و مداخلات بهینه ای را برنامه ریزی کنند.

۱. بزهکاری و ناهنجاری اجتماعی

انحراف و کج رفتاری از جمله مسائلی هستند که همواره در جوامع بشری مطرح بوده اند. این فصل به بررسی جامع تئوری های بزهکاری می پردازد. خواننده با نظریه های مختلفی از جمله بی سازمانی، دورکیم، مرتون، پارسونز، کنترل اجتماعی، برچسب زنی، انتقال فرهنگی و تضاد آشنا می شود. این تئوری ها به فهم ریشه ها و عوامل مؤثر بر بزهکاری کمک شایانی می کنند. همچنین، راهکارهای پیشگیری و درمانی بزهکاری نیز ارائه می شود تا گام هایی عملی برای کاهش این ناهنجاری برداشته شود.

۲. حاشیه نشینی و ابعاد آن

حاشیه نشینی، پدیده ای پیچیده با ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که در بسیاری از جوامع شهری دیده می شود. در این بخش، تعاریف و مفاهیم حاشیه نشینی از دیدگاه جامعه شناسی بررسی می شود. خواننده با ویژگی ها، آثار و تبعات حاشیه نشینی در ایران آشنا می شود و سیاست ها و راهکارهای پیشنهادی برای ساماندهی این پدیده مورد تحلیل قرار می گیرد. این مباحث به ارائه تصویری روشن از چالش های مرتبط با حاشیه نشینی کمک می کند.

۳. پدیده خودکشی

خودکشی، به عنوان یک آسیب اجتماعی غم انگیز، در این فصل با تأکید بر دیدگاه دورکیم بررسی می شود. خواننده با اهداف، انواع، عوامل تأثیرگذار و دیدگاه ادیان مختلف در مورد خودکشی آشنا می شود. آمار خودکشی در ایران و علائم هشداردهنده نیز مورد توجه قرار می گیرد تا بتوان افراد در معرض خطر را شناسایی و به آن ها کمک نمود. این بخش، بینشی همدلانه و علمی نسبت به این پدیده ارائه می دهد.

۴. اعتیاد: ریشه ها و راه حل ها

اعتیاد، یکی از مخرب ترین آسیب های اجتماعی است که ریشه های گوناگونی دارد. این بخش به عوامل مؤثر بر اعتیاد و تئوری های مربوط به آن می پردازد، از جمله رویکرد کل نگر، شرطی شدن، روانکاوی و جامعه شناسی. خواننده با نقش عوامل فرهنگی و اهمیت آموزش مهارت های زندگی در پیشگیری از اعتیاد آشنا می شود. پیشنهادات عملی در دو بخش اجتماعی و خانواده نیز ارائه می شود تا بتوان به طور مؤثرتری با این معضل مقابله کرد.

بخش سوم: آسیب های خانواده و اجتماع

آخرین بخش کتاب، به بررسی آسیب هایی می پردازد که مستقیماً بر نهاد خانواده و ساختار اجتماع تأثیر می گذارند. این فصل ها، با رویکردی تحلیلی، به موضوعاتی چون شکاف نسل ها، کودک آزاری، کودکان خیابانی، فرار از منزل، روسپیگری و طلاق می پردازند. خواننده با مطالعه این بخش، با علل، پیامدها و راهکارهای مقابله با این آسیب ها از دیدگاه های مختلف جامعه شناسی و روانشناسی آشنا می شود و بینش عمیقی نسبت به پیچیدگی های روابط انسانی و اجتماعی به دست می آورد.

۱. شکاف نسل ها و پیامدهای آن

شکاف نسل ها، پدیده ای که در جوامع در حال گذار بیشتر به چشم می خورد، در این فصل مورد تحلیل قرار می گیرد. تعارض و شکاف نسلی تعریف شده و تئوری های جامعه شناسی در تحلیل آن، از جمله دیدگاه های مارکس، وبر، دورکیم، اینگلهارت، گیدنز و مانهایم، بررسی می شوند. خواننده با پیامدها و چالش های اجتماعی شدن در دوره های مختلف آشنا می شود که این خود فهم عمیق تری از پویایی های بین نسلی ارائه می دهد.

۲. کودک آزاری و حمایت از کودکان

کودک آزاری، به عنوان یک نقض آشکار حقوق کودکان، در این بخش به تفصیل مورد بحث قرار می گیرد. انواع کودک آزاری شامل جسمی، جنسی، عاطفی، بی توجهی و اشکال نوین آن، معرفی می شوند. مدل های نظری و عوامل روانی، خانوادگی و محیطی مؤثر بر کودک آزاری تحلیل می شوند. نویسندگان با ارائه نتیجه گیری و پیشنهادات عملی، از جمله تغییر نگرش، توانمندسازی، پایش، خدمات بازتوانی و قانون گذاری، راهکارهایی برای حمایت از کودکان ارائه می دهند.

۳. کودکان خیابانی: علل و راهکارها

پدیده کودکان خیابانی، معضلی جهانی است که در این فصل از دیدگاه های مختلف بررسی می شود. خواننده با بررسی مفهومی این پدیده و انواع تقسیم بندی آن آشنا می شود. تئوری های مرتبط، مانند نظریه انتخاب عقلانی، فرهنگ فقر و طرد اجتماعی، مورد تحلیل قرار می گیرند. علل بروز این پدیده، اثرات زندگی در خیابان بر کودکان، آمارها و تاریخچه ساماندهی در ایران نیز به تفصیل شرح داده می شوند. این بخش به خواننده کمک می کند تا ابعاد پیچیده زندگی کودکان خیابانی و نیازهای آنان را درک کند.

مسائل اجتماعی مانند کودک آزاری و کودکان خیابانی، نیازمند رویکردی چندوجهی هستند که شامل اقدامات پیشگیرانه، حمایتی و قانونی باشد. مسئولیت پذیری جمعی و آموزش عمومی در این زمینه، نقشی حیاتی در ایجاد یک جامعه امن تر برای کودکان ایفا می کند.

۴. فرار از منزل: انگیزه ها و پیامدها

فرار از منزل، به ویژه در میان نوجوانان، یکی از آسیب های اجتماعی است که ریشه های متعددی دارد. این فصل به تعریف و انواع فرار، انگیزه ها و آمارهای مربوط به آن می پردازد. نظریه های جامعه شناختی مانند کونیگ و دورکیم و نظریه سلسله مراتبی ساختار شخصیت، به فهم سبب شناسی فرار کمک می کنند. عوامل فردی، خانوادگی و اجتماعی مؤثر بر فرار، از جمله مشکلات اقتصادی و ضعف نظارت اجتماعی، تحلیل می شوند. همچنین، پیامدهای فرار بر فرد، خانواده و جامعه نیز به دقت واکاوی می گردند.

۵. روسپیگری: ابعاد اجتماعی و تاریخی

روسپیگری، به عنوان یکی از قدیمی ترین آسیب های اجتماعی، در این فصل از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار می گیرد. خواننده با تعریف و تاریخچه روسپیگری در جهان و ایران آشنا می شود. مقایسه قوانین ایران با قوانین بین المللی، طبقه بندی زنان روسپی، شیوه های برخورد، علل گرایش و پیامدهای این پدیده، از جمله مباحثی هستند که در این بخش به آن ها پرداخته می شود. این رویکرد جامع، درکی وسیع از این پدیده اجتماعی فراهم می آورد.

۶. طلاق: علل و آثار بر خانواده

طلاق، یکی از مهم ترین آسیب هایی است که نهاد خانواده را تهدید می کند. در این فصل، پس از تعریف طلاق، به تئوری های مرتبط با آن نظیر آنومی، بحران ارزش ها و از هم گسیختگی خانواده پرداخته می شود. خواننده با عوامل اجتماعی مؤثر بر طلاق، شامل تغییر ارزش ها، تأثیر رسانه ها، استقلال مالی زن و تغییرات قانونی آشنا می شود. نظر اسلام پیرامون طلاق نیز مورد بحث قرار می گیرد. در نهایت، تأثیر طلاق بر والدین و فرزندان و همچنین پیشنهادات عملی برای کاهش آن ارائه می شود.

خانواده، به عنوان اساسی ترین نهاد اجتماعی، نیازمند حمایت و توجه مستمر است. پرداختن به ریشه های آسیب هایی مانند طلاق و شکاف نسل ها و ارائه راهکارهای مؤثر برای تقویت بنیان خانواده، از ستون های اصلی سلامت و پایداری جامعه محسوب می شود.

نتیجه گیری و جمع بندی: بینش های کلیدی کتاب

کتاب آسیب های اجتماعی (نوپدید) اثر مهرانگیز شعاع کاظمی و مهرآور مومنی جاوید، فراتر از یک معرفی صرف، یک تحلیل عمیق و جامع از چالش های اجتماعی عصر حاضر است. این اثر با پوشش طیف وسیعی از آسیب ها، از پدیده های نوظهور مرتبط با فناوری مانند اعتیاد به اینترنت و جرایم سایبری گرفته تا معضلات سنتی همچون بزهکاری و اعتیاد، به خواننده بینشی کل نگر و همه جانبه می دهد. همچنین، این کتاب به آسیب هایی که مستقیماً بر خانواده تأثیر می گذارند، مانند شکاف نسل ها و طلاق، توجه ویژه ای دارد.

یکی از مهم ترین دستاوردهای این کتاب، رویکرد چندبعدی آن است؛ نویسندگان نه تنها به شناسایی و توصیف آسیب ها می پردازند، بلکه با تکیه بر تئوری های جامعه شناسی و روانشناسی، ریشه های آن ها را کاوش کرده و مهم تر از آن، راهکارهای عملی و پیشگیرانه را برای مقابله با این معضلات ارائه می دهند. این جامعیت، کتاب را به منبعی ارزشمند برای دانشجویان، پژوهشگران، فعالان اجتماعی و عموم مردم تبدیل می کند تا بتوانند درک بهتری از سلامت اجتماعی داشته باشند. توجه مستمر به مسائل اجتماعی و تلاش برای یافتن راه حل های پایدار، لازمه ساختن جامعه ای سالم تر و resilient (مقاوم) است.