ظرفیت ها و راهکارهای عملیاتی برای تحریم اقتصادی اسرائیل/ از ایجاد اتحادهای منطقه ای و چندجانبه تا بایکوت شرکت های حامی اسرائیل

جواد مرشدی: بعد از تشدید جنایت های وحشتناک اسرائیل در سال ها و ماه های اخیر بار دیگر تحریم اسرائیل از سوی کشورهای نظام بین الملل مورد توجه قرار گرفته است و مسئولان کارشناسان و نخبگان و ملت های مختلف جهان بر تحریم این رژیم خونخوار از سوی کشورها سازمان‎های منطقه ای و بین المللی تاکید دارند. اما متاسفانه با توجه به حامیان آمریکایی و غربی این رژیم اقدامات تحریمی علیه آن تاکنون نتایج محسوس و قابل توجهی به همراه نداشته است یا به بیان دیگر نتوانسته جنایت های این رژیم را متوقف یا کاهش دهد.

با توجه به ضرورت تحریم های موثر علیه اسرائیل بخصوص در حوزه اقتصادی با هدف جلوگیری از جنایت های روزافزون این رژیم از یک طرف و اقدامات و حمایت های همدستان این رژیم برای خنثی کردن این تحریم ها از طرف دیگر جامعه جهانی را با چند سوال مهم روبرو کرده است.

چگونه می توان از ظرفیت های سازمان های بین المللی برای اعمال تحریم های اقتصادی علیه رژیم صهیونیستی استفاده کرد راهکارهای بایکوت این رژیم منحوس در حوزه تجارت خارجی چیست و چگونه می توان یک اجماع جهانی برای تحریم علیه این رژیم ایجاد کرد.

اتاق زندگانی در گفتگو با سعید سیفی کارشناس مسائل بین الملل پیگیر پاسخ این سوالات شد که در ادامه می خوانید:

سازمان های بین المللی از چه ظرفیت هایی برای تحریم اقتصادی اسرائیل برخوردار هستند که حامیان این رژیم نمی توانند از تصویب و اجرای آنها جلوگیری کنند؟

موضوع تحریم اقتصادی رژیم صهیونیستی یکی از مباحث مهم پیچیده و حساس در عرصه روابط بین الملل است که در سطوح مختلف سازمان های بین المللی و در چارچوب قواعد حقوقی و اخلاقی بین الملل قابل بررسی و پیگیری است.

در عرصه بین المللی چندین سازمان بین المللی به عنوان نهادهای مجری تحریم های اقتصادی و سیاسی عمل می کنند که از جمله آنها می توان به سازمان ملل متحد سازمان همکاری اسلامی و شورای حقوق بشر اشاره کرد. در هر یک از این سازمان ها با توجه به زمینه های حقوق بشری و مسائل امنیتی ظرفیت هایی برای اعمال تحریم های اقتصادی علیه رژیم صهیونیستی وجود دارد.

ظرفیت های سازمان های بین المللی برای اعمال تحریم های اقتصادی علیه رژیم صهیونیستی

الف. سازمان ملل متحد

سازمان ملل به ویژه مجمع عمومی و شورای امنیت نقشی کلیدی در تحریم های اقتصادی علیه کشورها و نهادهای ناقض حقوق بشر دارد. گرچه اسرائیل عضو این سازمان است اما اقداماتی که منجر به تصویب قطعنامه هایی علیه این رژیم می شود با چالش هایی روبه رو است. شورای امنیت که مجری اصلی اقدامات تحریمی ملل متحد است با توجه به حق وتو قدرت های بزرگ از جمله ایالات متحده به سختی می تواند تحریم هایی قاطع علیه رژیم صهیونیستی اعمال کند. در مقابل مجمع عمومی سازمان ملل و کمیته های فرعی آن ظرفیت های قابل توجهی برای اعمال فشار علیه رژیم صهیونی از طریق تصویب قطعنامه های الزام آور سیاسی و اقتصادی دارد.

به عنوان مثال سازمان ملل می تواند اقداماتی نظیر محدود کردن دسترسی اسرائیل به بودجه و منابع سازمان هایی نظیر صندوق توسعه سازمان ملل (UNDP) و دیگر برنامه های مالی و توسعه ای این نهادها را اجرا کند. چنین اقدامی در سطح اجرایی نیاز به تأیید شورای امنیت ندارد و توسط مجمع عمومی و کمیسیون های زیرمجموعه قابل اجرا است.

ب. سازمان همکاری اسلامی (OIC)

سازمان همکاری اسلامی یکی دیگر از سازمان های اصلی است که توانایی اعمال فشار اقتصادی و سیاسی علیه اسرائیل را دارد. این سازمان که شامل کشورهای اسلامی و عمدتاً حامی فلسطین است می تواند با ایجاد اجماع در میان اعضای خود اقدامات تجاری و اقتصادی موثری علیه این رژیم اتخاذ کند. راهکارهایی مانند تحریم صادرات و واردات از اسرائیل محدودسازی سرمایه گذاری های خارجی در این کشور و توقف همکاری های تجاری و مالی از جمله ابزارهایی است که در اختیار سازمان همکاری اسلامی قرار دارد.

در این خصوص سازمان همکاری اسلامی می تواند ایجاد سیستم مالی مستقل از سیستم های وابسته به دلار و تحریم های آمریکا را تسریع کند. استفاده از سازوکارهای مالی جایگزین مانند ارزهای دیجیتال و سیستم های انتقال ارز منطقه ای می تواند مبادلات اقتصادی کشورهای عضو را از اسرائیل و حامیانش دور نگه دارد که با این شرایط اعمال تحریم های اقتصادی و سیاسی علیه این رژیم امکانپذیر و تقویت می شود.

ج. شورای حقوق بشر و دیوان بین المللی کیفری (ICC)

شورای حقوق بشر سازمان ملل و دیوان بین المللی کیفری نیز می توانند با تمرکز بر مسائل حقوق بشری و جنایت های جنگی ابزارهای حقوقی لازم برای تحریم اقتصادی و سیاسی علیه رژیم صهیونیستی را فراهم کنند. پرونده های جنایت علیه بشریت و نقض حقوق بشر در فلسطین می تواند زمینه ساز اعمال تحریم های مستقیم یا غیرمستقیم علیه این رژیم شود.

به عنوان مثال شورای حقوق بشر می تواند کمیته های نظارتی برای بازرسی از رفتار اسرائیل در اراضی اشغالی ایجاد کند. این کارگروه ها مستقیماً به نقض های حقوق بشر می پردازند و تحت نظارت و حمایت شورای حقوق بشر سازمان ملل اجرا می شوند که نیازی به حمایت شورای امنیت ندارند.

راهکارهای بایکوت رژیم صهیونیستی در حوزه تجارت خارجی

با توجه به اینکه بایکوت یا تحریم اقتصادی ابزاری مهم و موثر در عرصه تجارت خارجی به شمار می روددرحال حاضر و با شرایط موجود چه راهکارهایی برای بایکوت و تحریم اسرائیل در حوزه تجارت خارجی وجود دارد؟

برای بایکوت رژیم صهیونیستی در این حوزه می توان از استراتژی های مختلفی مثل تحریم کالاهای اسرائیلی محدودیت های بانکی و مالی و بایکوت شرکت های حامی این رژیم استفاده کرد.
 

الف. تحریم کالاهای اسرائیلی

یکی از راهکارهای موثر در تحریم اقتصادی رژیم صهیونیستی تحریم کالاهای تولیدی این رژیم است. این اقدام می تواند شامل محصولات کشاورزی صنعتی و تکنولوژیک تولیدی در سرزمین های اشغالی باشد. در این راستا کشورهایی که حامی حقوق فلسطینیان هستند می توانند قوانینی برای ممنوعیت واردات کالاهای اسرائیلی به تصویب برسانند.

کشورها می توانند قوانینی داخلی به تصویب برسانند که واردات کالاهای تولید اسرائیل را ممنوع یا محدود کند. برخی کشورها مانند آفریقای جنوبی قبلاً چنین قوانینی را اعمال کرده اند و این اقدام به تصمیم داخلی کشورها بستگی دارد که حامیان اسرائیل نمی توانند از آن جلوگیری کنند.

ب. محدودیت های بانکی و مالی

از دیگر استراتژی ها و راهکارهای موثر اعمال محدودیت های بانکی و مالی بر نهادهای مالی و بانک های اسرائیل است. این محدودیت ها می تواند از طریق قطع ارتباطات مالی بین المللی جلوگیری از انتقال سرمایه های خارجی به سرزمین های اشغالی و محدودیت های بانکی برای اتباع اسرائیلی در کشورهای مختلف صورت پذیرد. این اقدام نه تنها به کاهش سرمایه گذاری های خارجی در این کشور منجر می شود بلکه در بلندمدت تأثیرات اقتصادی محسوسی به همراه خواهد داشت.

در این راستا بانک های محلی در کشورهای حامی فلسطین می توانند از گشایش حساب برای شرکت های اسرائیلی جلوگیری کنند. به عنوان مثال برخی بانک های آفریقای جنوبی و عربی این سیاست را در پیش گرفته اند. این اقدام نیز نیازی به مجوز بین المللی ندارد و در اختیار هر کشور است.

ج. بایکوت شرکت های حامی اسرائیل

سناریو یا راهکار سوم نیز بایکوت شرکت ها و برندهای چندملیتی است که با اسرائیل همکاری تجاری دارند. این رویکرد شامل جلوگیری از خرید و مصرف محصولات و خدمات این شرکت ها در کشورهای مختلف و تشویق دیگران به شرکت در بایکوت آن هاست. یکی از نمونه های موفق این رویکرد کمپین “BDS” (بایکوت قطع سرمایه گذاری و تحریم) است که با هدف ایجاد فشار اقتصادی بر رژیم اسرائیل توانسته است حمایت های گسترده ای در سطح جهانی کسب کند.

در این خصوص نهادهای مدنی در کشورهای مختلف می توانند مصرف کنندگان را به بایکوت شرکت هایی که با رژیم اسرائیل همکاری می کنند تشویق کنند. این اقدام مانند کمپین های بایکوت شرکت های آمریکایی حامی اسرائیل است و شخص گروه یا کشوری نمی تواند مانع آن شود.

راهکارهای اجماع جهانی برای تحریم علیه رژیم صهیونیستی

تحقق تحریم اقتصادی و تجاری رژیم صهیونیستی مستلزم ایجاد یک اجماع جهانی است که با توجه به ماهیت پیچیده سیاست بین الملل و منافع متقابل کشورها چالش برانگیز است برای دستیابی به اجماع جهانی با هدف تحریم رژیم صهیونیستی چند راهکار مهم و اساسی باید مورد توجه قرار گیرد.

الف. استفاده از ظرفیت های جامعه مدنی

سازمان های غیر دولتی (NGOها) اتحادیه های کارگری دانشگاه ها و گروه های حقوق بشری می توانند نقش مهمی در تقویت اجماع جهانی برای تحریم اسرائیل ایفا کنند. این سازمان ها با برگزاری کمپین های آگاهی بخشی نشر اطلاعات و برگزاری تظاهرات و گردهمایی های بین المللی می توانند افکار عمومی را به سمت حمایت از تحریم صهیونیست ها هدایت کنند. نمونه ای از این تلاش ها کمپین جهانی “BDS” است که توانسته در سال های اخیر توجه بسیاری از نهادهای مدنی و حقوق بشری را به خود جلب کند.

اتحادیه های دانشجویی و دانشگاه ها می توانند با برگزاری گردهمایی ها و کنفرانس های علمی درباره مسائل فلسطین فشار جهانی بر رژیم اسرائیل را افزایش دهند. این اقدامات در سطح جامعه مدنی انجام می شود و مستقیماً تحت تأثیر حمایت دولت ها قرار نمی گیرد که حامیان این رژیم بتوانند از آن به صورت کامل جلوگیری کنند که نمونه های اخیر آن را حتی در کشورهای اروپایی و آمریکا نیز می توان مشاهده نمود.

ب. ایجاد اتحادهای منطقه ای و چندجانبه

کشورها می توانند از طریق ایجاد اتحادهای منطقه ای و چندجانبه زمینه های اجماع برای تحریم رژیم صهیونیستی را فراهم کنند. اتحادیه آفریقا سازمان همکاری اسلامی و جنبش عدم تعهد نمونه هایی از سازمان هایی هستند که می توانند به عنوان بستری برای ایجاد همکاری های منطقه ای و چندجانبه در این زمینه عمل کنند. این اتحادها می توانند از طریق تصویب قطعنامه های مشترک و اجرای تحریم های اقتصادی مشترک گام های مهمی در جهت اعمال فشار بر رژیم صهیونیستی بردارند.

کشورهای منطقه ای می توانند از اسرائیل در معاهدات اقتصادی و تجاری خود صرف نظر کنند و قراردادهای منطقه ای را بدون مشارکت این رژیم تدوین کنند. این اقدام مانند توافق های تجارت آزاد میان کشورهای عربی تأثیر مستقیمی بر اقتصاد رژیم اسرائیل دارد.

ج. بهره گیری از اصول حقوق بین الملل و حقوق بشر

استفاده از ابزارهای حقوقی بین المللی به عنوان یکی از راهکارهای موثر در ایجاد اجماع جهانی علیه این رژیم جنایتکار اهمیت ویژه ای دارد. محکومیت نقض حقوق بشر و جنایت های جنگی اسرائیل در مجامع بین المللی می تواند کشورهای بیشتری را به حمایت از تحریم های اقتصادی وادار سازد.

دیوان بین المللی کیفری و شورای حقوق بشر می توانند در این مسیر با ثبت شکایت ها و پیگیری پرونده های نقض حقوق بشر از جمله ابزارهای اصلی برای اعمال فشار بین المللی بر این رژیم باشند.

کشورها و نهادهای غیردولتی می توانند شکایت هایی علیه رژیم اسرائیل به شورای حقوق بشر و دیوان بین المللی کیفری ارائه دهند. این شکایت ها صرفاً به تصمیم شاکیان بستگی دارد و از نفوذ قدرت های غربی مستثنی است.

اعمال تحریم اقتصادی بر رژیم صهیونیستی یک اقدام پیچیده و چندوجهی است که نیازمند تلاش های گسترده در سطوح مختلف بین المللی و منطقه ای است. از طرفی ظرفیت های سازمان های بین المللی از جمله سازمان ملل متحد سازمان همکاری اسلامی و دیوان بین المللی کیفری می تواند به عنوان ابزارهای مهم برای فشار بر این رژیم استفاده شود. در کنار این ظرفیت ها بایکوت کالاها و خدمات اسرائیلی و تحریم شرکت های همکار با اسرائیل می تواند اثرات اقتصادی ملموسی به همراه داشته باشد.

ایجاد اجماع جهانی برای تحریم رژیم صهیونیستی مستلزم اقدامات و تلاش های هماهنگ در جامعه مدنی ایجاد اتحادهای منطقه ای و بهره گیری از اصول حقوق بین الملل است اقداماتی که تنها زمانی به نتایج موثر خواهد رسید که در سطح جهانی و با حمایت افکار عمومی و کشورها به اجرا درآید.

۳۱۱۲۱۲