افتخارات جهانی ایران در اهدای خون داوطلبانه و رایگان / از تامین صد درصدی نیاز کشور تا ذخیره شش ماهه فرآورده های خونی

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(اتاق زندگانی)؛ در مرداد سال 1353 شمسی سازمان «انتقال خون ایران» با هدف سامان بخشیدن به وضع آشفته خون رسانی و به منظور ترویج فرهنگ اهداء؛ تهیه و تامین خون و فرآورده های سالم؛ مطمین و رایگان برای رفع نیاز بیماران نیازمند؛ به خصوص مبتلایان به تالاسمی؛ هموفیلی و لوسمی به وجود آمد؛ در همین راستا سالروز تاسیس این سازمان در نهم مرداد ماه به عنوان «روز ملی اهدای خون» نام گذاری شده است.

تضمین سلامتی با اهدای خون

بر اساس گفته کارشناسان؛ هر فرد بالغ (بین 17 تا 65 سال) با وزن متوسط پنجاه کیلوگرم؛ حدود پنج ونیم تا شش لیتر خون دارد و با اهدای 250 سی سی تا 450 سی سی از خون خود؛ نه تنها سلامتی خود را به مخاطره نمی اندازد؛ بلکه ضمن کمک به سلامتی خود؛ نجات بخش زندگی دیگری نیز خواهد شد. اهدای خون همچنین می تواند در کشف بیماری های نهفته در اهداءکنندگان خون کاملاً موثر باشد. هر فرد سالم می تواند در هر سال تا چهار بار با فاصله هشت هفته (دو ماه) خون اهدا کند. مهمترین هدف انتقال خون در ایران تامین خون و فرآورده های سالم آن با بهترین کیفیت استاندارد مطابق با موازین تعیین شده بین المللی برای بیماران و نیازمندان و همچنین ترویج طب انتقال خون است.

انتقال خون در پزشکی جنبه حیاتی دارد و در موارد خاص توسط پزشک معالج تجویز می شود. خون به اجزاء متفاوتی قابل تجزیه است که ممکن است به تنهایی یا به طور کامل در شرایط مختلفی به بیماران تزریق شود. اجزاء خون به طور عمده عبارتند از گلبول های قرمز(برای کم خونی ها یا خونریزی ها)؛ پلاکت ها(برای بیماری های خونریزی دهنده؛ هنگامی که شمارش پلاکتی کاهش یافته است) و پلاسما(برای تامین پروتیین های خون به کار می رود).

سازمان انتقال خون ایران کلیه اهداءکنندگان را مورد بررسی قرار می دهد تا ایمنی اهداءکنندگان و دریافت کنندگان تامین شود. بنابراین تمامی خون های اهداءشده در آزمایشگاه های سازمان برای اطمینان از سلامت؛ تحت آزمایشات ایدز(HIV)؛ هپاتیتB؛ هپاتیتC؛ سیفلیس و گروه بندی خون قرار می گیرند.

شرایط اهدای خون

برخی شرایط اهداء خون عبارتند از:
1- حداقل سن 17 سال و حداکثر سن 65 سال
2- حداقل وزن 50 کیلوگرم
3- فواصل اهداء خون هر 8 هفتهک بار است ؛ مشروط بر این که تعداد دفعات اهداء در طول یک سال از 4 بار تجاوز نکند.
4- عدم کم خونی که با انجام آزمایش مشخص می شود.
در صورت وجود سابقه موارد زیر در فرد اهداءکننده؛ حتماً پزشک انتقال خون باید در جریان امر قرار بگیرد:
1- مصرف برخی داروها
2- آلرژی های مهم مانند آسم؛ تب یونجه و غیره
3- فشارخون بالا
4- دیابت
5- بیماری های قلبی؛ ریوی؛ کلیوی و کبدی
6- سابقه تزریق خون و فرآورده های آن
7- خالکوبی و حجامت
8- سابقه اعتیاد به مواد مخدر تزریقی
9- سابقه صرع یا تشنج
10- سابقه تماس جنسی مشکوک
11- سابقه جراحی در شش ماه اخیر
12- دوران حاملگی و شیردهی

مصرف کنندگان اصلی خون و فرآورده های آن در ایران

1- بیماران تالاسمی
2- بیماران مبتلا به انواع هموفیلی
3- بیماران دیالیزی
4- بیماران نیازمند به جراحی های بزرگ (قلب؛ کلیه؛ مغز استخوان و زنان)
5- مبتلایان به بیماری های خونریزی دهنده
6- نوزادان مبتلا به زردی ناشی از ناسازگاری خون مادر و جنین
7- پیوند اعضاء
8- سوختگی های شدید
9- کم خونی های مزمن
10- انواع سرطان؛ به خصوص در مرحله شیمی درمانی

ایران نخستین کشور منطقه با اهدای خون داوطلبانه

گزارش عملکرد سازمان انتقال خون ایران در عرصه ملی؛ منطقه ای و بین المللی نشان می دهد؛ سازمان جهانی بهداشت «WHO» ایران را به عنوان یک الگوی موفق مدیریت ملی انتقال خون در دنیا می شناسد و اعلام می کند: «اهدای خون در ایران با بیشترین میزان مشارکت به صورت کاملا رایگان در حال انجام است و مشوق های داوطلبانه و مالی هم در آن لحاظ نمی شود.»

بر اساس اعلام این سازمان؛ ایران در شاخص های اهدای خون با اروپا و آمریکا رقابت می کند و حتی در برخی موارد از آن ها پیشی گرفته است. آن ها از وزرای بهداشت کشورها خواسته اند تاسیس یک سازمان انتقال خون ملی بر پایه اهداءکنندگان داوطلب را در برنامه نظام سلامت خود قرار دهند؛ در حالی که این الگو سال هاست در ایران پیاده سازی و اجرا شده و حتی چندین کشور تاکنون برای تشکیل انتقال خون ملی خواستار استفاده از الگوی انتقال خون ایران بوده اند؛ بر این اساس «مصطفی جمالی» رییس سازمان انتقال خون ایران هم از مرجع بودن کشور در حوزه آموزش و پژوهش شرق مدیترانه خبر می دهد.

شاخص اهدای خون در کشور 26 نفر به ازای هر هزار نفر است که ایران را در کنار کشورهای برخوردار و توسعهافته قرار می دهد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت؛ شاخص اهدای خون به ازای هر یک هزار نفر جمعیت در کشورهای دارای درآمد متوسط به بالا 16 و در کشورهای دارای درآمد بالا 31 است.

در همین راستا «عبادالله سالک مقدم» معاون فنی و فناوری های نوین سازمان انتقال خون درباره این شاخص ها گفته است: «شاخص مشارکت اهداءکنندگان خون مستمر در کشور 87 درصد است؛ یعنی افرادی که اهداءکنندگان باسابقه هستند یا سابقه دوبار اهدای خون در سال را دارند؛ این افراد آگاهانه اهدای خون می کنند و بر این اساس سبک زندگی سالم دارند و خودمراقبتی های لازم را انجام می دهند.»

وی با بیان این که ایران نخستین کشور در حوزه جغرافیایی مدیترانه شرقی است که اهدای خون 100 درصد داوطلبانه دارد؛ ادامه داد: «از سال 2007 میلادی اهدای خون کاملا داوطلبانه را که در حد کشورهای با درآمد بالا قرار می گیرد؛ کسب کردیم و این در حالی است که اکنون 98 درصد خون کامل هم در کشورمان به فرآورده های خونی تبدیل می شوند که از این نظر هم ایران در سطح کشورهای مطرح قرار دارد. همچنین دستیابی به شاخص سلامت خون در ایران که در حد کشورهای پیشرفته دنیاست؛ از دیگر دستاوردهای سازمان انتقال خون به شمار می رود.»

به گفته این مسیول؛ افزایش تولید خون کم لوکوسیت و رسیدن این میزان به 100 درصد هم؛ در دستور کار است و تحقق آن یک دستاورد مهم دیگر به شمار می رود.

افتخارات ایران در زمینه اهدای خون

1) سال 1401 میزان تامین نیاز خونی کشور از 85 درصد در سال های گذشته به 100 درصد ارتقاء یافت.
2) 70 کشور به اهداءکنندگان خون هدیها پول می دهند اما ایران اولین کشور در منطقه مدیترانه شرقی است که از سال 2007 تاکنون 100 درصد از اهدای خون داوطلبانه برخوردار بوده است.
3) 9.9 میلیون واحد خون در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی اهداء می شود و بیش از 2 میلیون واحد از مجموع این عدد به ایران تعلق دارد.
4) 2.3 میلیون واحد خون سال گذشته(1402) در ایران اهداء شد. این عدد سال گذشته در ایتالیا 3 میلیون واحد؛ در فرانسه 2.8 میلیون واحد؛ در آلمان 2.4 میلیون واحد و در انگلیس 1.7 میلیون واحد بوده است.
5) 118.5 میلیون واحد خون سالانه در جهان اهداء می شود که 40 درصد در کشورهای با درآمد بالاست و ایران هم در این فهرست قرار دارد.
6) 23 کشور عضو بانک بین المللی خون های نادر هستند و ایران تنها کشور اسلامی عضو این بانک است که تکنولوژی و دانش تشخیص و ذخیره سازی این خون ها را دارد.

جایگاه تراز بین الملی ایران در خدمات بهداشت و درمان

«ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه در دولت سیزدهم آذرماه سال قبل(1402)؛ اهدای خون صد درصد داوطلبانه در ایران را؛ نشانه بخشندگی مردم در موضوعات انسانی دانست و اظهار کرد: «این ویژگی مردم ما شهرت جهانی دارد و با شهروندان خارجی که برخورد دارم؛ از مهمان نوازی ایرانی ها نیز به نیکی یاد می کنند؛ جامعه پزشکی و پرستاری ما در امر ارایه خدمات انسان دوستانه به بیماران و مراجعان؛ سرآمد هستند و جمهوری اسلامی ایران در امر خدمات پزشکی در عرصه بین الملل نیز جزو کشورهای شاخص؛ اثرگذار و موفق به شمار می رود.»

وی در مورد شاخص های سرآمد و حضور موثر ایران در اشاعه علم و فرهنگ اهدای خون و انتقال خون در کشورهای منطقه و نقش آن در دیپلماسی سلامت؛ افزود: «خدمات بهداشت و درمان خصوصاً موفقیت های علمی و بین المللی سازمان انتقال خون؛ جایگاه و تراز ایران را در عرصه بین المللی ارتقا می بخشد. تجارب ما نیز به عنوان یک کشور موفق در اختیار کشورهای دنیا قرار می گیرد. این ها از شاخص های موفق کشور ما در خدمات بهداشت و درمان است و یکی از شاخص های مهم رضایت مندی مردم است.»

سخنگوی وزارت امور خارجه در دولت سیزدهم؛ حضور متخصصان بهداشت و درمان و جامعه پزشکی در نشست های بین المللی را محل توجه و اثرگذار دانست و گفت: «مقالات علمی و گزارش هایی که متخصصان ایران در این محافل مطرح می کنند؛ در توسعه علم در جامعه بشری موثر است و ما در بحث بهداشت و درمان در حوزه های ملی؛ منطقه ای و جهانی اثرگذار بوده و نقش خوبی داشته ایم.»

توسعه در ذخیره فرآورده های خونی و جلوگیری از بحران

«مصطفی جمالی» مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران روز سه شنبه 29 خرداد 1403 در نشست خبری که در سالن کنفرانس وزارت بهداشت؛ درمان و آموزش پزشکی برگزار شد؛ گفت: «سال گذشته(1402) حدود 2 میلیون و 328 هزار واحد خون اهداء شد و تمامی درخواست های بیمارستانی تامین شد؛ به نحوی که تمامی این موفقیت ها را مرهون و مدیون ایثار و از خودگذشتگی اهداءکنندگان خون در کشور هستیم.»

وی با عنوان این مطلب که سازمان انتقال خون ایران واجد بالاترین شاخص های جهانی اهدای خون است؛ افزود: «در بسیاری از شاخص ها؛ کشور برتر منطقه هستیم و نیز از پیشگامان اهدای صد درصد داوطلبانه در دنیا به شمار می رویم. میزان ذخایر خون در کشور به طور میانگین به 8 روز رسیده و گاهی اوقات این میزان به 15 روز می رسد؛ در حالی که میزان ذخیره خون حدود 4.5 روز بود.»

مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران در ادامه با بیان این که استفاده از کیسه های خون فیلتردار از دیگر اقدامات انجام شده به حساب می آید؛ گفت: «سال گذشته(1402)؛ میزان استفاده از کیسه خون های فیلتردار به 70 درصد رسید؛ در حالی که این میزان حدود 25 درصد بود. در نظر داریم میزان کیسه های خون فیلتردار را در سال جاری به 80 درصد افزایش دهیم. همچنین در نظر داریم میزان کیسه های خون فیلتردار را طی یک برنامه دو ساله به 100 برسانیم. افزایش کیسه های خون فیلتردار از میزان مرگ ومیر در جراحی های سنگین جلوگیری می کند.»

مصطفی جمالی با بیان این که بحث خون یک موضوع پدافند غیرعامل به حساب می آید؛ ادامه داد: «ذخایر خون؛ یک موضوع استراتژیک است و به همین دلیل حایز اهمیت قلمداد می شود. هنگامی که مسیولیت سازمان انتقال خون را بر عهده گرفتم؛ میزان ذخیره کیسه های خون حدود 3 هفته بود اما میزان ذخایر فعلی کیسه های خون شش ماه است.»

جمالی با بیان این که ساخت مراکز فرآوری خون در دستور کار قرار دارد؛ خاطرنشان کرد: «به دلیل این که نسبت به ذخایر خون اطمینان خاطر داشته باشیم؛ ایجاد مراکز فرآوری خون را در دستور کار قرار داده ایم. یک مرکز فرآوری در شهر پرند در حال احداث است و هدف از ایجاد مرکز فرآوری خون؛ جلوگیری از ایجاد شرایط بحرانی است.»

وی با اشاره به ضرورت بهره مندی از پلاسمای خون؛ گفت: «میزان بهره مندی از پلاسمای خون را در سال گذشته(1402) به 262 هزار لیتر رساندیم؛ در حالی که این میزان معادل 180 هزار لیتر بود. در نظر داریم این میزان را در سال جاری(1403) به 350 هزار لیتر برسانیم. بهره مندی از پلاسمای خون حایز اهمیت است؛ چرا که به دارو تبدیل می شود.»

بر اساس مطالب فوق؛ تامین خون و فرآورده های موردنیاز آن در کشور؛ دارای اهمیت حیاتی است که برای این امر باید فرهنگ اهدای داوطلبانه خون در کشور تقویت و بستر آن برای مردم تسهیل شود تا در مناسبت های ملی و مذهبی بتوانیم از این سنت حسنه استفاده کنیم؛ تا علاوه بر تامین روزانه نیازهای بیمارستان ها و درمانگاه ها؛ بتوانیم ذخایر قابل توجهی را برای مقاطع بحرانی احتمالی در اختیار داشته باشیم.

پایان خبر اتاق زندگانی