نزدیک شدن روابط روسیه و طالبان زیر سایه جنگ اوکراین/ آیا واقعا طالبان از داعش فاصله دارد؟

رسول سلیمی: ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه در حالی که میزبان نشستی با حضور روسای خبرگزاری ها در سن پترزبورگ است؛ بار دیگر از تمایل کشورش و نیز ضرورت تعامل جهان با حکومت سرپرست افغانستان سخن گفت و البته این تمایل به تعامل را مشروط به تشکیل دولت فراگیر در افغانستان دانست.

رییس جمهور روسیه در ادامه در پیوند به برقراری روابط کشورش با حکومت سرپرست افغانستان گفته: «مشکلاتی در افغانستان وجود دارد که همه آن را می دانند؛ اما ما باید به گونه ای با حکومت کنونی روابط برقرار کنیم. طالبان کسانی هستند که کشور را اداره می کنند؛ امروز آنان در افغانستان قدرت دارند؛ ما باید از واقعیت ها پیروی کنیم و به این ترتیب روابط خود را ایجاد کنیم.»

روسیه که میزبان بیست و هفتمین مجمع اقتصادی سن پترزبورگ با حضور برخی روسای جمهور؛ نخست وزیران و وزیران حوزه اقتصادی کشورهای مختلف جهان از پنجم تا هشتم ژوین (16 تا 19 خردادماه 1403) است؛ از نمایندگان طالبان (به عنوان سرپرست حکومت افغانستان) برای حضور در مجمع بین المللی اقتصادی سن پترزبورگ دعوت کرده است. در حاشیه این اجلاس؛ نمایشگاهی از دستاوردهای صنعتی؛ کشاورزی؛ حمل و نقل؛ بانک و بیمه؛ نوآوری های پزشکی و محصولات دانش بنیان برپا می شود.

بنا بر اعلام مشاور رییس جمهوری روسیه و دبیر اجرایی کمیته سازماندهی مجمع بین المللی اقتصاد سن پترزبورگ؛ موضوع اصلی این مجمع امسال “تشکیل نقاط رشد جدید؛ اساس یک جهان چندقطبی” است.

سخنگوی وزارت امور خارجه افغانستان نیز در واکنش به مواضع پوتین؛ در بیانیه ای اعلام کرد که این وزارتخانه از اظهارات رییس جمهوری؛ وزیر امور خارجه و سایر مقام های فدراسیون روسیه مبنی بر ابراز اراده سیاسی برای گسترش روابط استقبال می کند. در این بیانیه آمده است: «وزارت امور خارجه حکومت سرپرست افغانستان به فدراسیون روسیه ابراز می کند که برای گسترش بیشتر و تقویت روابط مثبت با هدف تامین منافع مردم دو کشور بر اساس احترام متقابل و مصالح مشترک؛ عزم جدی سیاسی دارد.»

این در حالی است که اصلی ترین و مهم ترین خواسته حکومت سرپرست افغانستان از روسیه؛ آن است که از سوی مسکو به عنوان یک دولت رسمی به رسمیت شناخته شود. مسکو از سال 2015 روابط غیررسمی با طالبان را حفظ کرده و روسیه از سوی کشورهای غربی مظنون است که در گذشته به این جنبش سلاح تحویل داده است. ادعایی که فرمانده نیروهای امریکایی در افغانستان در سال 2018 نیز تکرار کرده و گفته مسکو به این گروه سلاح می دهد اما مسکو این اتهامات را در آن زمان رد کرد.

با این حال؛ موانعی چون مسایل مرتبط با حقوق زنان و دختران و منع تحصیل دختران و نیز عدم توجه مقامات حکومت سرپرست به خواسته کشورها مبنی بر ضرورت تشکیل دولت فراگیر در افغانستان؛ باعث شده تا جامعه جهانی همچنان از به رسمت شناختن حکومت سرپرست فاصله داشته باشد.

روسیه پیش از این؛ مقام های طالبان را به عنوان سرپرست حکومت افغانستان به اجلاس همکاری های اقتصادی روسیه – جهان اسلام در کازان دعوت کرده بود. این اجلاس اواخر اردیبهشت ماه 1403 در مرکز جمهوری تاتارستان روسیه برگزار شد. کابلوف نماینده ویژه روسیه در امور افغانستان اردیبهشت ماه 1403 در مصاحبه ای پس از دیدار با جی پی سینگ؛ دبیرکل منطقه ای وزارت امور خارجه هند گفته بود: “نمی خواهم بگویم که طالبان به دوست شمارهک ما (روسیه) تبدیل شده است؛ اما مشخصا دشمن ما هم نیست. “

در کنار روسیه؛ چین هم روند تعامل با طالبان افغانستان را در پیش گرفته و سفارتخانه افغانستان در پکن و سفارتخانه چین در کابل نیز کامل فعال شدند. چینی ها در بخش های قابل توجهی در افغانستان از جمله در حوزه معادن و منابع طبیعی این کشور سرمایه گذاری کرده و در حال فعالیت هستند و حکومت سرپرست افغانستان هم از این روند استقبال کرده و به دنبال افزایش همکاری های اقتصادی با چین و دیگر کشورها است.

با این وجود؛ هیچ کشوری رسما طالبان را به عنوان دولت مشروع افغانستان به رسمیت نشناخته است. چه آنکه روسیه نیز از سال 2003 این جنبش را در فهرست سازمان های تروریستی قرار داده بود. اما قزاقستان اولین کشوری بود که طالبان را از فهرست سازمان های تروریستی خود در سال 2023 حذف کرد و کارشناسان روابط بین الملل معتقدند که روسیه می تواند در مجمع اقتصادی خود نیز از این اقدام پیروی کند.

اما گروهی دیگر از تحلیلگران معتقدند مهم نیست که آیا روسیه طالبان را از لیست تروریستی خود خارج می کند یا نه؛ زیرا تا زمانی که شورای امنیت سازمان ملل متحد در نیویورک طالبان را در لیست تحریم های خود نگه دارد؛ فهرست تحریم های سازمان ملل متحد از نظر قانونی برای روسیه الزام آور خواهد بود.

عامل دیگری که ناظران سیاسی به آن توجه می کنند؛ حمله تروریستی اخیر در روسیه است که توسط داعش خراسان (ISIS-K) انجام شده است. این حملات؛ انگیزه روسیه را برای مهار عناصر تروریستی در منطقه از جمله داعش؛ ناگزیر به همکاری امنیتی نزدیک با حکومت سرپرست افغانستان کرده زیرا این کشور همچنان استعداد زیادی برای رشد و اختفای گروه های تروریستی دارد؛ هرچند مقامات حکومت سرپرست مدعی سرکوب کامل این گروه در افغانستان هستند.

این در حالی است که بسیاری از اعضای داعش قبلا بخشی از جنبش طالبان بودند و بسیاری دیگر از اعضای فعلی طالبان از نظر ایدیولوژیک بسیار نزدیک به داعش هستند.

کارشناسان معتقدند روسیه برای نزدیک شدن به حکومت سرپرست افغانستان؛ تلاش برای عقب نماندن از رقابتی است که در زمیته تجارت و اقتصاد میان کشورها ایجاد شده و افغانستان به دلیل برخورداری از پتانسیل های منحصر بفرد از جمله در حوزه معادن و منابع طبیعی؛ مورد توجه کشورهایی از جمله چین و روسیه قرار گرفته است.

311213