چرا بسیاری از مجسمه های روم باستان بدون سر هستند؟

آفتاب نیوز :

در واقع هرچند مشاهده کمی شکستگی؛ برای مثال در ناحیه انگشتان یا بینی؛ در مجسمه های دیگر تمدن ها و دوران ها امری معمول است؛ با این حال این تعداد زیاد مجسمه رومی بی سر این سوال را مطرح می کند که چرا ما با چنین پدیده ای مواجه هستیم؟

راشل کوسر؛ استاد کلاسیک و تاریخ هنر در کالج بروکلین و دانشگاه سیتی نیویورک؛ در این باره می گوید: «اگرچه اغلب نمی توان به طور قطعی دانست که چگونهک مجسمه سر خود را از دست داده؛ با این حال سرنخ هایی وجود دارد که باستان شناسان را به سمت چند دلیل رایج سوق می دهد.»

اولین و ساده ترین دلیل بدون سر بودن بسیاری از مجسمه ها این است که ناحیه گردن یک نقطه ضعف طبیعی در ساختار مجسمه های انسانی است. وقتی مجسمه ای به زمین می افتد یا در حین جابجایی میان مالکان قدیم و جدید در معرض خطر قرار می گیرد؛ معمولاً گردن اولین جایی است که آسیب می بیند.

این سر های شکسته البته همیشهک تصادف نیست. گاهی اوقات رومی ها به عمد سر مجسمه های خود را می شکستند. این کار در جریان فرایندی به نام «محو یادبودها» (Damnatio Memoriae) انجام می گرفت.

سنای روم می توانست با این فرایند به محکومیت یاد امپراطوری که پس از مرگ به جرم خیانت منفور شده بود؛ رای دهد. در صورت تصویب این قانون؛ سنا نام امپراطور را از فهرست ها پاک می کرد؛ اموال او مصادره می شد و پرتره ها و مجسمه هایش مخدوش می شدند.

تصویری از خاندان چهار نفری سوران؛ حاکمان امپراطوری روم. تصویر یکی از آن ها؛ «گتا»؛ به دلیل فرمان محو یادبودی که برادرش بر ضدش اجرا کرد پاک شده استعکس: ویکی پدیا

نرون یکی از نمونه های چنین امپراطوران بدنامی بود که بسیاری از پرتره ها و مجسمه های او آسیب دیدند یا بخش های از آنان تخریب شد.

علاوه بر این؛ مجسمه سازان رومی گاهی به عمد مجسمه های خود را با سر های قابل جابجایی طراحی می کردند که از بخش گردن جدا می شدند.

کنت لاپاتین؛ متصدی آثار باستانی در موزه جی پل گتی در لس آنجلس؛ می گوید این روش به آن ها اجازه می داد تا از مواد جداگانه ای برای بدن و سر استفاده کنند.

همچنین مجسمه سازان مختلفی می توانستند روی یک مجسمه به کار بپردازند و همینطور سر می توانست کاملا جای دیگر تهیه شده و در آخرین مرحله روی بدن نصب شود.

آقای لاپاتین در این خصوص اضافه می کند: «مجسمه هایی از این دست به طور واضحی قابل تشخیص هستند؛ زیرا بدن ها دارای سوراخی هستند که مجسمه ساز می تواند گردن را وارد آن ها کند. در آن ها همچنین در بخش زیرین سر در نواحی گردن به جای شکستگی های دندانه دار؛ شاهد لبه هایی صاف هستیم.»

در برخی موارد نادر دیگر؛ سر این مجسمه ها در دوران مدرن برداشته شده است.

مجسمه های رومی در بازار آثار باستانی به مبالغ هنگفتی خرید و فروش می شوند و دلال های هنری بدنام دریافتند که می توانند با فروش دو اثر به جای یک اثر؛ پول بیشتری به دست آورند؛ بنابراین مجسمه ها را سر بریدند.

در موارد معدودی موزه ها توانسته اند دو بخش مجسمه را به دست بیاورند و آن ها را به هم بچسبانند. هر چند در چند مورد دریل کردن به هنگام جداسازی باعث شده تا سر و بدن دقیقا نتوانند روی هم قرار گیرند و باستان شناسان مجبور شده اند با ترمیم بخش های آسیب دیده دو بخش را سرهم کنند.