مراحل گرفتن حکم سرپرستی

گرفتن حکم سرپرستی برای کودکی که نیازمند عشق و مراقبت است، یکی از زیباترین و مسئولیت پذیرترین تصمیمات زندگی محسوب می شود و این فرآیند از مسیر قانونی مشخصی عبور می کند تا آینده ای روشن برای کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست رقم بخورد. این مسیر نیازمند آگاهی کامل از قوانین و مراحل اداری است تا متقاضیان بتوانند با اطمینان خاطر گام بردارند.

حمایت از کودکان، مسئولیتی اجتماعی و انسانی است که در فرهنگ و قوانین ما جایگاه ویژه ای دارد. سرپرستی یک کودک، فراتر از یک وظیفه حقوقی، به معنای پذیرش یک عضو جدید در خانواده و گشودن آغوش به روی دنیایی پر از مهر و امید است. هر فردی که دل در گرو پرورش و حمایت از کودکی بی سرپناه دارد، وارد مسیری پر از جزئیات قانونی و ظرافت های عاطفی می شود. این راهنمای جامع تلاش می کند تا ابعاد مختلف این journey را روشن سازد و متقاضیان را با مراحل گرفتن حکم سرپرستی به زبانی صمیمی و کاربردی آشنا کند.

سرپرستی قانونی چیست و چه تفاوتی با سایر مفاهیم حقوقی دارد؟

پیش از ورود به جزئیات مراحل گرفتن حکم سرپرستی، لازم است درک درستی از مفهوم سرپرستی قانونی داشته باشیم و آن را از دیگر مفاهیم مشابه حقوقی تمایز دهیم. این شناخت اولیه، کلید درک صحیح کل فرآیند است و به متقاضیان کمک می کند تا با دیدی روشن تر، راه خود را آغاز کنند.

تعریف حقوقی سرپرستی

سرپرستی، که اغلب با عنوان فرزندخواندگی شناخته می شود اما در نظام حقوقی ایران ماهیتی کمی متفاوت دارد، بر اساس قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، به معنای پذیرش دائمی نگهداری، تربیت و سرپرستی یک کودک توسط اشخاص واجد شرایط است. این فرآیند با هدف تأمین نیازهای عاطفی، مادی و تربیتی کودکانی صورت می گیرد که به دلایل مختلف از مراقبت والدین خود محروم شده اند. با صدور حکم قطعی سرپرستی، سرپرستان تمامی حقوق و تکالیف والدین طبیعی را نسبت به کودک به عهده می گیرند و کودک نیز از برخی حقوق مشابه فرزندان نسبی (مانند تغییر نام خانوادگی) بهره مند می شود. این قانون، مصلحت عالیه کودک را محور اصلی قرار می دهد و تمامی مراحل بر اساس آن تنظیم شده است.

تفاوت سرپرستی با حضانت

یکی از ابهاماتی که در زمینه حمایت از کودکان وجود دارد، تفاوت میان سرپرستی و حضانت است. حضانت به مسئولیت نگهداری و تربیت کودک مربوط می شود و معمولاً پس از طلاق والدین یا فوت یکی از آن ها، به یکی از والدین یا در شرایط خاص به افراد دیگر واگذار می شود. در حضانت، رابطه نسبی کودک با والدین اصلی اش قطع نمی شود و حضانت معمولاً تا سن بلوغ کودک ادامه دارد. اما سرپرستی، فراتر از نگهداری و تربیت است و یک رابطه دائمی تر و جامع تر را ایجاد می کند که هدفش جایگزینی نقش والدین طبیعی در تمامی ابعاد زندگی کودک است. در سرپرستی، کودک به طور کامل وارد خانواده سرپرست می شود و از نام خانوادگی آن ها بهره مند می گردد.

تفاوت سرپرستی با قیمومت

مفهوم دیگری که گاه با سرپرستی اشتباه گرفته می شود، قیمومت است. قیمومت زمانی مطرح می شود که فردی (معمولاً صغیر، مجنون یا سفیه) ولی قهری (پدر یا جد پدری) یا وصی منصوب از سوی آن ها را نداشته باشد. در این شرایط، دادگاه فردی را به عنوان قیم منصوب می کند تا امور مالی و گاهی نگهداری و تربیت محجور را بر عهده گیرد. وظیفه اصلی قیم، حفظ و اداره اموال محجور و تأمین معیشت اوست. قیمومت نیز موقتی است و با رفع حجر یا رسیدن صغیر به سن بلوغ پایان می یابد. در حالی که سرپرستی بر پایه ایجاد یک رابطه خانوادگی استوار است، قیمومت بیشتر بر اداره و حفظ اموال و حقوق مالی کودک یا فرد محجور تمرکز دارد.

تفاوت سرپرستی با فرزندخواندگی

در بسیاری از کشورها، مفهوم فرزندخواندگی (Adoption) به معنای ایجاد یک رابطه حقوقی مشابه رابطه نسبی (خونی) میان والدین و فرزند است که تمامی آثار حقوقی فرزند طبیعی از جمله ارث را به همراه دارد. در قوانین ایران، اصطلاح فرزندخواندگی به معنای کامل آن وجود ندارد و آنچه تحت عنوان سرپرستی کودک صورت می گیرد، به آن نزدیک ترین مفهوم است. با این حال، تفاوت های حقوقی مهمی میان سرپرستی و فرزندخواندگی در معنای بین المللی وجود دارد. مهمترین تفاوت، مسئله ارث است. در سرپرستی، رابطه توارث به طور خودکار مانند فرزند نسبی ایجاد نمی شود، اما قانون گذار راهکارهایی مانند تملیک اموال را برای حفظ حقوق مالی کودک در نظر گرفته است. هدف از سرپرستی، قرار دادن کودک در یک محیط خانوادگی سالم و تأمین نیازهایش است، بدون اینکه لزوماً رابطه نسبی به معنای واقعی آن ایجاد شود.

شرایط متقاضیان و کودک واجد شرایط سرپرستی

مسیر گرفتن حکم سرپرستی، با احراز صلاحیت های لازم برای متقاضیان آغاز می شود. قانون گذار با دقت و ظرافت، شرایطی را تعیین کرده است تا اطمینان حاصل شود که کودکان نیازمند، به آغوشی امن و شایسته سپرده خواهند شد. این شرایط نه تنها برای متقاضیان سرپرستی، بلکه برای خود کودک نیز تعریف شده است.

شرایط عمومی متقاضیان سرپرستی (زوجین)

اصولاً، زوجینی که قصد سرپرستی یک کودک را دارند، باید مجموعه ای از شرایط را احراز کنند تا صلاحیت آن ها از سوی مراجع ذی صلاح تأیید شود. این شرایط با هدف حفظ مصلحت عالیه کودک و فراهم آوردن بهترین محیط برای رشد و تعالی او وضع شده اند:

1. عدم توانایی در فرزندآوری: یکی از مهمترین شروط، این است که زوجین پس از گذشت حداقل پنج سال تمام از تاریخ ازدواجشان، از آن ازدواج صاحب فرزند نشده باشند. این شرط با گواهی پزشک معتمد اثبات می شود.
2. حداقل سن: حداقل سن یکی از زوجین متقاضی باید سی سال تمام باشد. این شرط برای اطمینان از بلوغ فکری و پختگی لازم برای پذیرش مسئولیت سرپرستی است.
3. صلاحیت اخلاقی و عدم سوءپیشینه کیفری موثر: زوجین باید از صلاحیت اخلاقی لازم برخوردار باشند و هیچ گونه محکومیت جزایی موثری به دلیل ارتکاب جرائم عمدی نداشته باشند. استعلام این مورد از مراجع قضایی صورت می گیرد.
4. عدم ابتلا به بیماری های صعب العلاج و اعتیاد: هیچ یک از زوجین نباید به بیماری های واگیر صعب العلاج مبتلا باشند یا اعتیاد به الکل، مواد مخدر یا سایر اعتیادات مضر داشته باشند. گواهی سلامت جسمی و روانی و گواهی عدم اعتیاد از مراجع ذی صلاح الزامی است.
5. توانایی مالی لازم: زوجین باید توانایی مالی لازم برای تأمین تمامی هزینه های زندگی، تحصیل و تربیت کودک را داشته باشند. این مورد از طریق بررسی مدارک شغلی، فیش حقوقی، گردش حساب بانکی و سند مالکیت اموال ارزیابی می شود.
6. عدم محجوریت: هیچ یک از زوجین نباید محجور (مانند مجنون یا سفیه) باشند.

پذیرش سرپرستی یک کودک، تعهدی مادام العمر به مهر، حمایت و مسئولیت پذیری است که فراتر از هر نوع رابطه خونی، دل هایی را به هم پیوند می دهد و آینده ای روشن را برای یک انسان کوچک رقم می زند.

شرایط خاص و استثنائات

قانون در موارد خاصی، برای افراد یا شرایطی که از قاعده عمومی خارج می شوند، نیز تمهیداتی در نظر گرفته است. این استثنائات، با هدف گسترش چتر حمایتی بر کودکان نیازمند و با در نظر گرفتن مصلحت آنان صورت می گیرد:

• سرپرستی توسط خویشاوندان: اگر کودک دارای خویشاوندان درجه یک (مانند خواهر، برادر، عمه، عمو، خاله، دایی) باشد و آن ها واجد شرایط سرپرستی باشند، در اولویت قرار می گیرند. در این موارد، ممکن است برخی از شروط عمومی (مانند مدت زمان ازدواج یا عدم توانایی در فرزندآوری) تا حدی انعطاف پذیرتر شوند، البته با تأکید بر مصلحت کودک.
• افراد مجرد: بر اساس قانون جدیدتر (مصوب ۱۳۹۲)، در شرایط بسیار خاص و استثنایی و با تأیید مراجع ذی صلاح (مانند سازمان بهزیستی و دادگاه)، امکان سرپرستی کودک برای زنان و مردان مجرد واجد شرایط نیز وجود دارد. این موارد معمولاً شامل زنان و مردان مجردی می شود که از صلاحیت های اخلاقی، مالی و اجتماعی بالایی برخوردارند و شرایط خاص کودک (مثلاً نیاز به مراقبت ویژه یا عدم یافتن خانواده مناسب برای او) این تصمیم را ایجاب کند. این امر نشان دهنده توجه قانون به مصلحت و نیازهای فردی هر کودک است.

ویژگی های کودک واجد شرایط سرپرستی

کودکانی که می توانند تحت سرپرستی قرار گیرند، نیز دارای ویژگی های مشخصی هستند که از سوی قانون تعیین شده است:

1. کودکان بی سرپرست: این دسته شامل کودکانی می شود که والدین یا جد پدری خود را از دست داده اند (یتیم) یا والدین آن ها مجهول الهویه هستند و هویت مشخصی ندارند. همچنین کودکانی که والدینشان صلاحیت نگهداری از آن ها را ندارند و یا به دلیل مفقودالاثر بودن والدین، از سرپرستی آن ها محروم شده اند.
2. کودکان بدسرپرست: کودکانی که والدین آن ها یا سرپرستان قانونی شان، صلاحیت لازم برای نگهداری و تربیت آن ها را ندارند یا به دلیل بیماری، اعتیاد، زندانی بودن و سایر دلایل، قادر به ایفای نقش پدری و مادری نیستند، در دسته کودکان بدسرپرست قرار می گیرند. تصمیم گیری در مورد این کودکان نیز پس از بررسی دقیق وضعیت آن ها توسط سازمان بهزیستی و دادگاه صورت می گیرد.
3. لزوم ارجاع توسط سازمان بهزیستی: تمامی کودکان واجد شرایط سرپرستی، ابتدا باید توسط سازمان بهزیستی کشور شناسایی و معرفی شوند. این سازمان، با انجام بررسی های لازم، کودک را به متقاضیان واجد شرایط معرفی می کند.

مدارک مورد نیاز برای درخواست سرپرستی

برای آغاز فرآیند سرپرستی، متقاضیان باید مجموعه ای از مدارک هویتی، مالی، پزشکی و قانونی را آماده کنند. تکمیل دقیق و به موقع این مدارک، گامی اساسی در تسهیل روند پرونده و نشان دهنده جدیت متقاضیان است. در ادامه، به مهمترین مدارک لازم اشاره می شود:

• کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی زوجین: این مدارک، هویت و مشخصات فردی متقاضیان را تأیید می کنند.
• کپی مصدق سند ازدواج: برای اثبات رابطه زناشویی قانونی و مدت زمان آن.
• گواهی عدم سوءپیشینه کیفری: برای هر دو زوج، از مراجع قضایی یا پلیس +۱۰.
• گواهی عدم اعتیاد: برای هر دو زوج، از آزمایشگاه های معتبر و مورد تأیید مراجع قضایی یا بهزیستی.
• گواهی سلامت جسمی و روانی: از پزشک معتمد یا پزشکی قانونی برای هر دو زوج، مبنی بر عدم ابتلا به بیماری های صعب العلاج و توانایی جسمی و روانی برای مراقبت از کودک.
• مدارک اثبات تمکن مالی: شامل فیش حقوقی، گواهی اشتغال به کار، گردش حساب بانکی، سند مالکیت اموال (خانه، زمین، ماشین) و هر مدرکی که نشان دهنده توانایی مالی برای تأمین هزینه های کودک باشد.
• گواهی عدم بارداری (برای زن متقاضی): برای اطمینان از عدم بارداری زن در زمان درخواست سرپرستی.
• گواهی از مراجع ذی صلاح مبنی بر عدم توانایی در فرزندآوری: این گواهی باید توسط پزشک متخصص و پس از بررسی های لازم، عدم قدرت باروری زوجین را تأیید کند.
• گواهی عدم وجود فرزند از ثبت احوال: برای هر دو زوج، تأیید می کند که فرزند نسبی ندارند.
• مدارک مربوط به محل سکونت: مانند سند مالکیت یا اجاره نامه رسمی محل زندگی متقاضیان، برای ارزیابی شرایط محیطی کودک.
• معرفی نامه از سازمان بهزیستی: پس از طی مراحل اولیه در بهزیستی و تأیید صلاحیت های اولیه متقاضیان، بهزیستی معرفی نامه برای ارائه به دادگاه صادر می کند.
• تصاویر شناسنامه ای جدید: چند قطعه عکس جدید از هر یک از زوجین.

مراحل گرفتن حکم سرپرستی: گام به گام (فرآیند اجرایی)

فرآیند گرفتن حکم سرپرستی، یک مسیر چندمرحله ای است که با همکاری سازمان بهزیستی و مراجع قضایی طی می شود. در هر گام، ارزیابی های دقیقی صورت می گیرد تا از صحت و سلامت این انتخاب اطمینان حاصل شود. در ادامه، این مراحل به صورت گام به گام تشریح می شوند تا متقاضیان با دیدی جامع تر، آماده این راه شوند.

گام اول: مشاوره و آمادگی اولیه

اولین قدم در این مسیر، کسب آگاهی و آمادگی کامل است. این مرحله، foundation محکمی برای تمامی گام های بعدی خواهد بود:

1. مراجعه به وکیل متخصص خانواده (توصیه اکید): اگرچه الزامی نیست، اما کمک گرفتن از یک وکیل مجرب در امور خانواده که به قوانین سرپرستی آگاه است، می تواند راهنمایی های ارزشمندی ارائه دهد. وکیل می تواند متقاضیان را در جمع آوری مدارک، تنظیم دادخواست و پیگیری پرونده در دادگاه یاری کند و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری نماید.
2. کسب اطلاعات کامل از قوانین و رویه ها: مطالعه دقیق قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست و آیین نامه های اجرایی آن، به متقاضیان کمک می کند تا با حقوق و وظایف خود و همچنین مراحل پیش رو آشنا شوند.
3. جمع آوری مدارک اولیه: پیش از مراجعه به بهزیستی، شروع به جمع آوری مدارک عمومی مانند شناسنامه، کارت ملی، سند ازدواج و گواهی های پزشکی و عدم سوءپیشینه، روند را سرعت می بخشد.

گام دوم: مراجعه به سازمان بهزیستی و تشکیل پرونده

سازمان بهزیستی، نقطه آغازین فرآیند رسمی سرپرستی است. این سازمان نقش محوری در شناسایی کودکان نیازمند و ارزیابی صلاحیت متقاضیان دارد:

1. ثبت درخواست اولیه: متقاضیان باید به واحد فرزندخواندگی (سرپرستی) اداره کل بهزیستی استان خود مراجعه کرده و درخواست اولیه سرپرستی را ثبت کنند. در این مرحله، فرم های مربوطه تکمیل و مدارک اولیه ارائه می شود.
2. مصاحبه با متقاضیان: کارشناسان بهزیستی، مصاحبه های عمیقی با زوجین انجام می دهند تا از انگیزه ها، انتظارات و آمادگی آن ها برای پذیرش مسئولیت سرپرستی آگاه شوند. این مصاحبات به ارزیابی روحیات، سازگاری و دیدگاه های متقاضیان کمک می کند.
3. بازدید مددکار اجتماعی از محل زندگی: مددکاران اجتماعی بهزیستی، از محل زندگی متقاضیان بازدید می کنند تا شرایط محیطی، فضای خانه، وضعیت بهداشتی و ایمنی منزل و تناسب آن با نگهداری کودک را بررسی کنند. این بازدید شامل گفت وگو با همسایگان و اطرافیان نیز می شود.
4. شرکت در دوره های آموزشی: در برخی موارد، سازمان بهزیستی دوره های آموزشی یا مشاوره هایی را برای متقاضیان سرپرستی برگزار می کند. این دوره ها با هدف افزایش آگاهی متقاضیان در زمینه تربیت کودک، چالش های احتمالی سرپرستی و مهارت های فرزندپروری است.
5. معرفی کودک: پس از تأیید صلاحیت های اولیه متقاضیان، سازمان بهزیستی با توجه به سن، جنسیت، وضعیت سلامت و نیازهای کودک، یک یا چند کودک واجد شرایط را به زوجین معرفی می کند. این مرحله، یکی از حساس ترین و عاطفی ترین بخش های فرآیند است.

گام سوم: تنظیم دادخواست و مراجعه به دادگاه خانواده

پس از تأیید صلاحیت توسط بهزیستی و معرفی کودک، نوبت به فرآیند قضایی می رسد:

1. تنظیم دادخواست تقاضای صدور حکم سرپرستی: متقاضیان باید با کمک وکیل یا به صورت شخصی، دادخواست رسمی با عنوان تقاضای صدور حکم سرپرستی را تنظیم کنند. این دادخواست باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه صالح ارائه شود.
2. تعیین مرجع قضایی صالح: دادگاه خانواده محل اقامت کودک یا متقاضی، مرجع صالح برای رسیدگی به این دادخواست است.
3. پیوست کردن تمامی مدارک: تمامی مدارکی که در مراحل قبلی جمع آوری و توسط بهزیستی تأیید شده اند، باید به دادخواست پیوست شوند.

گام چهارم: فرآیند رسیدگی در دادگاه و صدور قرار سرپرستی آزمایشی

دادگاه، نقش نظارتی و تأییدی بر فرآیند سرپرستی دارد تا حقوق کودک به طور کامل محفوظ بماند:

1. بررسی دادخواست و مدارک: قاضی دادگاه خانواده، دادخواست و مدارک پیوست را به دقت بررسی می کند.
2. اخذ نظر سازمان بهزیستی، دادستان و در صورت لزوم انجمن ملی حمایت از کودکان: دادگاه برای اتخاذ تصمیم نهایی، نظر این نهادها را جویا می شود. نظر سازمان بهزیستی که پیشتر صلاحیت متقاضیان را تأیید کرده، در این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است.
3. صدور قرار سرپرستی آزمایشی: در صورت تأیید صلاحیت متقاضیان و مصلحت کودک، دادگاه قرار سرپرستی آزمایشی را صادر می کند. این دوره معمولاً شش ماه است و به زوجین فرصت می دهد تا زندگی مشترک با کودک را تجربه کنند.
4. نکات مهم در دوره آزمایشی:
   • در طول این شش ماه، نظارت دقیق سازمان بهزیستی بر خانواده سرپرست و کودک ادامه دارد. مددکاران اجتماعی به طور منظم از منزل بازدید کرده و گزارش های لازم را به دادگاه ارائه می دهند.
   • در صورتی که دادگاه یا بهزیستی تشخیص دهند که ادامه سرپرستی به مصلحت کودک نیست، یا اگر متقاضیان به هر دلیلی از ادامه فرآیند انصراف دهند، قرار سرپرستی آزمایشی می تواند فسخ شود.

گام پنجم: صدور حکم قطعی سرپرستی

پس از طی موفقیت آمیز دوره آزمایشی، مرحله نهایی صدور حکم قطعی سرپرستی فرا می رسد:

1. تأیید صلاحیت پس از دوره آزمایشی: اگر در طول دوره آزمایشی، مشکلی پیش نیاید و گزارش های بهزیستی مثبت باشد، دادگاه صلاحیت نهایی متقاضیان را تأیید می کند.
2. شرط تملیک بخشی از اموال به نام کودک: بر اساس قانون، دادگاه در صورتی حکم سرپرستی قطعی را صادر می کند که متقاضیان بخشی از اموال خود را به نام کودک تحت سرپرستی تملیک کنند. این شرط با هدف تأمین آتیه مالی و حفظ مصلحت کودک در نظر گرفته شده است. میزان و نحوه تملیک اموال با تشخیص دادگاه تعیین می شود و ممکن است در مواردی خاص از این شرط چشم پوشی شود.
3. تعهد رسمی به تأمین تمامی مخارج: متقاضیان باید به صورت رسمی تعهد دهند که تمامی مخارج زندگی، تحصیل و تربیت کودک را تا رسیدن به استقلال مالی یا سن قانونی تأمین خواهند کرد.
4. صدور حکم قطعی سرپرستی: با احراز تمامی شرایط و انجام تعهدات، دادگاه حکم قطعی سرپرستی را صادر می کند.
5. آثار حقوقی حکم قطعی:
   • نام سرپرستان به عنوان پدر و مادر در شناسنامه کودک درج می شود.
   • کودک می تواند از نام خانوادگی سرپرستان استفاده کند.
   • ایجاد رابطه توارث در صورت تملیک اموال (بدون تملیک، کودک از سرپرستان ارث نمی برد و سرپرستان نیز از کودک ارث نمی برند).

نکات مهم حقوقی و اجرایی پس از صدور حکم سرپرستی

پس از آنکه حکم سرپرستی صادر شد، یک دوره جدید در زندگی کودک و سرپرستان آغاز می شود. این دوره نیز نیازمند آگاهی از برخی نکات حقوقی و اجرایی است تا هیچ ابهامی در مسیر زندگی جدید ایجاد نشود.

نحوه تعویض شناسنامه کودک و تغییر نام خانوادگی

یکی از اولین اقدامات پس از صدور حکم قطعی سرپرستی، مراجعه به اداره ثبت احوال است. با ارائه حکم قطعی دادگاه، شناسنامه جدیدی برای کودک صادر می شود که در آن نام سرپرست یا سرپرستان به عنوان پدر و مادر درج می گردد. همچنین، کودک می تواند از نام خانوادگی سرپرستان خود استفاده کند. این تغییرات، هویت جدید کودک را در خانواده سرپرست تثبیت می کند و او را به طور رسمی به این خانواده می پیوندد.

مسائل ارث در سرپرستی

یکی از مهمترین تفاوت های میان سرپرستی و فرزند نسبی، در مسئله ارث نهفته است. بر اساس قوانین ایران، کودک تحت سرپرستی به طور خودکار از سرپرستان خود ارث نمی برد و سرپرستان نیز از کودک ارث نمی برند. با این حال، قانون گذار راهکارهایی را برای حفظ حقوق مالی کودک در نظر گرفته است:

• تملیک اموال: همانطور که ذکر شد، دادگاه ممکن است شرط تملیک بخشی از اموال سرپرستان به نام کودک را برای صدور حکم قطعی سرپرستی قرار دهد. این اموال به نام کودک ثبت شده و جزو دارایی های او محسوب می شود.
• وصیت: سرپرستان می توانند تا یک سوم اموال خود را به نفع کودک تحت سرپرستی وصیت کنند.
• هبه: سرپرستان می توانند در طول زندگی خود، بخشی از اموالشان را به صورت هبه یا صلح، به کودک منتقل کنند.

بنابراین، سرپرستان باید از این راه ها برای تضمین آتیه مالی کودک خود استفاده کنند و این تفاوت را با دقت مد نظر داشته باشند.

حقوق و تکالیف سرپرست در قبال کودک

با صدور حکم سرپرستی، سرپرستان تمامی حقوق و تکالیف والدین طبیعی را نسبت به کودک به عهده می گیرند. این تکالیف شامل موارد زیر است:

• نفقه: سرپرست مکلف به تأمین نفقه کودک (شامل خوراک، پوشاک، مسکن، بهداشت و درمان) است.
• تربیت و نگهداری: مسئولیت تربیت، آموزش و پرورش کودک بر عهده سرپرست است و باید شرایط لازم برای رشد جسمی، فکری و عاطفی کودک را فراهم آورد.
• حمایت قانونی: سرپرست نماینده قانونی کودک در تمامی امور است و باید از حقوق و منافع او دفاع کند.

حقوق کودک تحت سرپرستی

کودک تحت سرپرستی نیز از حقوق متعددی برخوردار است که باید توسط سرپرستان رعایت شود. این حقوق شامل حق زندگی در محیطی امن و سرشار از محبت، حق تحصیل، حق بهداشت و درمان، حق انتخاب نام خانوادگی سرپرست، و حق حفظ هویت و ارتباط با خانواده اصلی (در صورت صلاحدید و بدون آسیب به کودک) می شود. هدف اصلی، تأمین یک زندگی با کرامت و فرصت های برابر برای کودک است.

امکان سلب یا فسخ سرپرستی

حکم سرپرستی، در شرایط بسیار خاص و محدودی، می تواند مورد بازنگری قرار گیرد و حتی فسخ شود. این امر تنها در صورتی رخ می دهد که مصلحت عالیه کودک ایجاب کند و معمولاً با دخالت دادستان، سازمان بهزیستی یا انجمن های حمایت از کودکان صورت می گیرد. مواردی نظیر سوء رفتار سرپرستان، عدم توانایی در نگهداری کودک، یا بروز شرایطی که به سلامت جسمی و روانی کودک لطمه وارد کند، می تواند منجر به فسخ سرپرستی شود. در چنین شرایطی، دادگاه پس از بررسی های لازم، تصمیم مقتضی را اتخاذ می کند.

هزینه های فرآیند سرپرستی

فرآیند سرپرستی، شامل برخی هزینه های اداری و قانونی است. این هزینه ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

• هزینه های مربوط به آزمایشات پزشکی و گواهی عدم اعتیاد.
• هزینه های دادگستری و ثبت دادخواست.
• در صورت استفاده از وکیل، حق الوکاله وکیل.
• هزینه های متفرقه مربوط به جمع آوری مدارک و پیگیری ها.

این هزینه ها ممکن است متغیر باشند و بهتر است پیش از شروع فرآیند، اطلاعات دقیقی در این زمینه کسب شود.

نتیجه گیری

گرفتن حکم سرپرستی، فرآیندی عمیقاً انسانی و نیازمند صبوری و آگاهی است. این مسیر قانونی، دریچه ای برای آغاز زندگی جدیدی برای کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست می گشاید و آن ها را به آغوش خانواده ای پرمهر هدایت می کند. هر گامی که در این راه برداشته می شود، با هدف تضمین آینده ای روشن و سرشار از امید برای کودکان است و نقش متقاضیان در این journey، نقشی حیاتی و بی بدیل است. با درک کامل مراحل گرفتن حکم سرپرستی و پیگیری مسئولانه آن، می توان پاداشی معنوی و رضایت بخش را در قلب احساس کرد و به یکی از ارزشمندترین تصمیمات زندگی خود افتخار نمود.