مذاکره؛ ابزار دست یابی به منافع یا معامله با شیطان؟ نگاهی به رویکرد کیسینجر

رویکرد مذاکراتی یک کشور نقش کلیدی در تعیین موقعیت آن در صحنه بین المللی ایفا می کند. این رویکرد می تواند مذاکره را بهکی از ارکان اصلی قدرت در سیاست خارجی تبدیل کرده و به کشور کمک کند تا به اهداف ملی و بین المللی خود دست یابد؛ یا می تواند آن را به چالشی حل نشدنی تبدیل کند که کشور را از فواید آن محروم می سازد. در این راستا؛ بررسی رویکرد واقع بینانه هنری کیسینجر به مذاکره؛ بینشی ارزشمند را ارایه می دهد.

هنری کیسینجر؛ دیپلمات برجسته آمریکایی و از معماران اصلی عادی سازی روابط چین و آمریکا؛ که به خوبی تنش های دوران جنگ سرد میان آمریکا و شوروی را نیز مدیریت کرد؛ معتقد است که اگر طرف های مذاکراتی او نگاه الهیاتی و ایدیولوژیک به مذاکرات را کنار نمی گذاشتند؛ دستیابی به چنین موفقیت هایی ممکن نبود.

در کتاب «کیسینجر مذاکره گر» آمده است که دستاوردهای وزیر امور خارجه اسبق آمریکا که سال گذشته در سن 100 سالگی درگذشت؛ به ویژه در گشایش روابط با چین و مدیریت دشمنی با اتحاد جماهیر شوروی؛ حاصل نگاه واقع بینانه او و طرف های دیگرش به مذاکرات و سیاست خارجی بوده است.

کیسینجر داشتن رویکرد الهیاتی و ایدیولوژیک به مذاکره را مورد انتقاد قرار داده و معتقد است که رویکرد الهیاتی منجر به بن بست در سیاست خارجی؛ پیچیده تر شدن شرایط و از دست دادن فرصت های تعامل و گشایش می شود.

رویکرد الهیاتی به مذاکره:

کیسینجر معتقد است طرفداران این رویکرد؛ مذاکره را صرفاً وسیله ای برای تحمیل “شرایط” می دانند؛ به ویژه زمانی کهک طرف بر طرف مقابل برتری نظامی و اقتصادی داشته باشد. از این منظر؛ اگر کشوری قدرتمند است؛ مذاکراتش تنها زمانی موفقیت آمیز قلمداد خواهد شد که بتواند شرایط خود را به طرف دیگر تحمیل کند و اگر کشوری ضعیف است؛ نباید اصلاً وارد مذاکره شود چرا که کشور قدرتمند حتماً شرایط خود را به او تحمیل خواهد کرد. طرفداران این دیدگاه؛ مذاکره را عملی ایدیولوژیک می بینند و طرف مقابل را دشمنان ایدیولوژیک خود فرض می کنند که هرگونه امتیاز دادن به آن ها؛ فارغ از میزان امتیاز متقابلی که می گیرند؛ خطای نابخشودنی و شکست کامل تلقی می شود.

کیسینجر بیان می کند که در آمریکا؛ طرفداران این رویکرد همواره در زمان مذاکرات او با چین؛ شوروی و حتی در دوران مذاکرات هسته ای اوباما با ایران؛ معتقد بودند که آمریکا بازنده است چرا که با چنین مذاکراتی به دشمنان ایدیولوژیک خود امتیاز داده و موجب تقویت آن ها شده است؛ در حالی که رویکرد صحیح در برابر چنین کشورهایی فقط استفاده از زور بوده است.

در کتاب «کیسینجر مذاکره گر» توضیح داده شده که چگونه افراد با چنین دیدگاه هایی در چین؛ شوروی سابق و ایران نیز مانع مذاکرات شده و معتقد بودند که هرگونه مذاکره با آمریکا به عنوان یک کشور هژمون و نماد امپریالیسم؛ بی نتیجه؛ بی فایده و خلاف باورهای ایدیولوژیک آن ها بوده است.

در زمانی که کیسینجر و نیکسون با چین و اتحاد جماهیر شوروی مذاکره می کردند؛ بسیاری از آمریکایی ها با همین رویکرد الهیاتی همسو و همراه شده بودند. آن ها گفتگو و مذاکره با «کمونیست های خداناباور شوروی» و «ایدیولوگ های متعصب چینی» را برنمی تافتند و رد می کردند و می گفتند چرا آمریکا باید با طرف هایی مذاکره و توافق کند که لفاظی های ترسناک ضدآمریکایی مطرح می کردند و ایدیولوژی هایی داشتند که در مخالفت و ضدیت باارزش های اصلی غربی است و سیاست هایشان (مانند انقلاب فرهنگی مایو یا رفتارهای ضد انسانی استالین) حتی برای جوامع سنتی خودشان هم آسیب رسان بوده است.

رویکرد واقع بینانه به مذاکره:

در حالی که کیسینجر یک نگاه افراطی دیگر به مذاکرات را با عنوان «رویکرد روانپزشکی» نقد می کرد و هردو را نامناسب با منافع ملی تشخیص می داد؛ بهترین رویکرد به مذاکرات را رویکرد واقع بینانه می دانست. از نظر کیسینجر برعکس طرفداران رویکرد روانپزشکی که معتقدند مذاکره در هر شرایطی مفید است و بسیار صلح طلبانه و آشتی جویانه به آن نگاه می کردند معتقد بود که مذاکرات باید مبتنی بر درک همه زمینه ها و ابعاد مختلف از هر دو سو یا از همه طرف های حاضر در مذاکره باشد.

لینک خرید کتاب «کیسینجر مذاکره گر»

کیسینجر با افراطی خواندن هر دو رویکرد الهیاتی و روانپزشکی؛ رویکردی واقع بینانه به مذاکره را پیشنهاد می کند که به معنای یافتن راه حلی عملی و قابل قبول برای هر دو طرف است تا بتوانند نخست مشکلات خود را با یکدیگر حل کنند و دوم از مزایای حل این مشکلات و تنش زدایی نهایت استفاده و بهره را ببرند.

او چنین رویکردی در مذاکره را مبتنی بر موازنه «توافق/عدم توافق» می داند و معتقد است طرفین مذاکره اگر متوجه شوند که مجموع امتیازهایی که می دهند و می گیرند متوازن است و یا ضرری که از قِبلِ عدم توافق به آن ها وارد می شود در مجموع بیشتر از زمان تواففق است؛ وارد مذاکره و نهایتا توافق می شوند ولی اگر غیر از این باشد و توازنی میان آن چه می دهند و می گیرند وجود نداشته باشد چنین مذاکره و نهایتا توافقی به دست نخواهد آمد.

از نظر این سیاست مدار برجسته؛ نفس مذاکره عملی خوب یا بد نیست بلکه با یک نگاه واقع بینانه مذاکره ابزاری برای رسیدن به بیشترین میزان از هدفی است که طرفین برای خود در نظر گرفته اند. با چنین رویکردی؛ مذاکره لزوماً به معنای معامله با “شیطان” نیست؛ بلکه به معنای یافتن راه حلی عملی و قابل قبول برای هر دو طرف است تا بتوانند از طریق برقراری یک معادله و موازنه حداکثری توافق/عدم توافق به حداکثر منافع متصور دست یابند.

کیسینجر؛ مذاکره واقع بینانه را بهترین رویکرد و مبتنی بر عزم طرفین بر پیگیری منافع ملموس خود می داند؛ نه مبتنی بر ایدیولوژی که تقریبا هر انعطاف پذیری را مساوی با شکست و غیر ممکن می سازد.

4949