فراستی بعد از هیچکاک هیچ فیلمی ندیده است/ فیلمنامه نویس، مانند رمان نویس وجهه اجتماعی ندارد/ رنج نوشتن برای سینما؛ فیلمنامه نویس امنیت روانی ندارد

به گزارش خبرگزاری اتاق زندگانی روابط عمومی خانه سینما اولین روز از مراسم هفته پاسداشت فرهنگی روز ملی سینما ، نشست بررسی کتاب «حرفه سینماگر: فیلمنامه نویس ها» نوشته تیم گری رسن از نشر چشمه، یکشنبه ۱۸ شهریور برگزار شد. در این نشست که با میزبانی موسسه هنری اوسان و با حمایت مجله کمد سارک و آگراندیسمان برگزار شد مرتضی فرشباف، کارگردان و فیلمنامه نویس، اسماعیل میهن دوست، فیلمساز و فرزام امین صالحی، مترجم کتاب به عنوان میهمانان در این رویداد حضور داشتند و به نقد و بررسی اثر پرداختند.

در ابتدای نشست مرتضی فرشباف با توضیح درباره کتاب «حرفه سینماگر: فیلمنامه نویس ها» این یک کتاب از مجموعه هفت کتاب است گفت: « این اثر ترجمه بسیار روانی دارد و نکته مهم آن این است که گردآورنده نیز تمام دقت خود را به کارگرفته تا به حلقه های کمتر دیده شده در سینما توجه کند و با دقت هم این کار را انجام داده است؛ همچنین نویسنده تنوع زیادی را در اثر اعمال کرده در واقع اثر فلت و خسته کننده نیست فراز و فرود دارد، شامل کیفیت اپیزودیک می شود، روان است و در جغرافیای گسترده ای رخ می دهد، به همین دلیل موقع خواندن دست اندازی وجود ندارد. نکته دیگر اینکه در هر بخش احساس، دیسیپلین منش و پرسونای هر فرد در این مصاحبه ها وجود دارد و کاملا شخصیت تراد به نمایش گذاشته شده است.»
فیلمنامه نویس مانند بختک شوم است 
این کارگردان درباره خوانا و روان بود ترجمه گفت: «موقع خواندن این کتاب احساس می کنید با فیلم نامه نویس هایی مواجه هستید که رازهای شخصی خودشان را می گویند. موقعیت فیلم نامه نویسی این است که مانند رمان نویس وجهه اجتماعی ندارد بلکه غایت آن پرده سینما است، برای همین یک فیلم نامه نویس همیشه در رنج است که نتوانسته از اثر خودش دفاع کند. اینکه فقط فیلمنامه نویس باشی مانند بختک شوم می ماند، احساس عدم امنیت روانی و شغلی برای فیلمنامه نویس در این کتاب احساس می شود. »
او در پاسخ به این پرسش که آیا فیلم نامه اثر ادبی است گفت: «بله، ۱۰۰ درصد. اما معمولا سرنوشت فیلمنامه ها روی پرده سینما مشخص می شود، نه مانند سرنوشت رمان ها روی ورق کتاب، به همین دلیل فیلم نامه همیشه از اینکه به عنوان یک منبع ادبی در نظر گرفته نشده است در رنج بوده و از طرفی هم فیلمنامه نویس از کلمه استفاده می کند تا تصویری را بنویسد که نمونه بیرونی ندارد، بنابراین وضعیت برزخ گونه دارد و مانند رمان نویس اثرش فقط متعلق به جهان کلمه نیست، این کتاب به جای اینکه درباره این موضوع صحبت کند که نقطه عطف و گره و تعلیق اثر را در دقیقه چندم فیلم بگذاریم و چه زمانی پایان داستان را بگوییم، از رنج فیلمنامه نویس ها می گوید و از خواننده می خواهد اول کتاب را بخوانند بعد اگر دوست داشتند بنشینند و بنویسند.»
فیلمنامه نویس نیاز به روحیه کارمندی دارد؟
فرشباف ادامه داد: «نکته مهم تر درباره آداب فیلمنامه نویسی است، نوشتن در مجموع کار سختی است اما آداب فیلم نامه نویسی این است که شما باید روحیه کارمندی و ۸ ساعت یکجا نشینی را داشته باشید تا بتوانید متمرکز بنویسید اما نکته مهم تر کتاب این است که این کتاب نشان می دهد آدم ها فارغ از دستور العملی که در ذهن ما نقش بسته، هر نویسنده راه خودش را برای نوشتن انتخاب کرده و اتفاقا آن شیوه هم موفقیت آمیز بوده است. به همین جهت می گویم این اثر را دوست دارم چون به عنوان یک فیلمنامه نویس رنج نامه آدم ها را به شکل شیرینی خواندم و فهمیدم تنها نیستم.»
فرشباف در توضیح این موضوع که چرا از کلمه رنج استفاده کرد گفت: «رنج بی توجهی به کار فیلمنامه نویس، یا رنجی که او موقع تغییر نوشته اش در آثار تصویری با آن مواجه است در این کتاب به خوبی نشان داده شده است. مثلا شما در فیلم نامه می نویسید که کارکتر زیر باران در خیابان می دود و مدیر تولید می گوید امروز باران نداریم و چیزی که تولید می شود این است که یک نفر در آفتاب و در پیاده رو راه می رودو من به عنوان نویسنده وقتی این موضوع را روی پرده می بینم هیچ احساس نزدیکی با فیلم نمی کنم و از طرفی هم سینما یک صنعت است. فیلم نامه نویسی در این کتاب نیست که زیر یک ماه اثرش را نوشته باشد، واقعا نمی دانید دائم نوشتن و خط زدن چقدر سخت است، واین سختی فیلمنامه نویسی در این اثر احساس می شود.»
فراستی بعد از هیچکاک هیچ فیلمی ندیده است 
او درباره پرداخت این کتاب به سینمای مدرن گفت: «نکته مهم اثر این است که درباره ساختار اقتصادی فعلی و سینمای مدرن صحبت می کند این کتاب برای ۲۰۱۳ است یعنی ما ۸ سال عقبیم و پرداخت ها و نگاه های درستی به سینمای مدرن دارد نه به شیوه آقای فراستی که درباره ۴۰ سال قبل صحبت می کند و از هیچکاک به بعد هیچ فیلمی را ندیده است.» 
فرشباف در پاسخ به این پرسش که مشکل حال حاضر فیلمنامه نویسی سینمای ما چیست توضیح داد: «مشکل فیلمنامه نویسی در ایران این است که مثلا کیمیایی فکر می کند اگر کارگردان باشد و نویسنده فیلم نباشد کسی به او توجهی نمی کند، به همین دلیل در دوره ای این ماجرا تبدیل به قانون شد که اگر خودت کارگردانی، باید خودت هم فیلم نامه را نوشته باشی این در حالی است که این قانون سال هاست که در تمام دنیا منسوخ شده است.»
هومن سیدی نابغه است
این کارگردان ادامه داد: «چیزی که در سینمای دنیا وجود ندارد، این است که کارگردان نباید همیشه نویسنده اثر خودش باشد، گرفتاری سینمای ایران این است که کارگردان های خوبی داریم که نویسندگان خوبی نیستند، چرا فیلم «ارتفاع پست» اثر خوبی شد؟ برای اینکه حاتمی کیا پذیرفت که اصغر فرهادی فیلم نامه را بنویسد، چون بعد از «آژانس شیشه ای» متوجه ش که آثارش به سمت شعاری شدن رفته است. در اصل سینمای ایران گرفتار این است که کارگردان های خوب اصرار دارند خودشان نویسنده اثر باشند. من مطمئنم که اگر هومن سیدی یک فیلم نامه نویس دیگر کنار دستش باشد قطعا می تواند دیالوگ های بهتری بنویسد چون به نظر من ایشان بسیار نابغه است و جزو سه کارگردان مهم حال حاضر سینمای ایران است ولی این ماجرا را بپذیریم که ممکن نیست شما سه سال از عمرت را بگذاری ۱۶ قسمت سریال بنویسی و فکر کنی که هیچ اشتباهی در دیالوگ ها وجود ندارد.»
او در پایان و با لحن شوخی گفت: «به هر حال معمولا در سینما می گویند چه کسی پشتت آه کشیده که فیلم نامه نویس شده ای؟»
این کتاب فیلم نامه را تبدیل به یک کلیشه نمی کند
فرزام امین صالحی مترجم کتاب نیز درباره این کتاب گفت: «من موقع ترجمه کتاب طراحی لباس خیاطی یاد گرفتم، ترجمه مانند سفر به دل ناشناخته ها است، من در ترجمه متنوع کار می کنم و سعی می کنم از سینما، رمان و فلسفه در آثارم داشته باشم. اگر ترجمه این کتاب خوب شده به خاطر هنر ویراستاران این کتاب بود که سبب شد من هم روان ترجمه کنم.»
این مترجم ادامه داد: «ما در این مجموعه کتاب، با هفت حرفه مواجه هستیم که در آنها با چهره های ماندگار هر حرفه مصاحبه شده است. طوری که مصاحبه شونده با لحن بسیار خودمانی با ما حرف می زند. در این اثر با ۱۵ چهره ماندگار صحبت شده و نکته مهم تر این است که چهره های ماندگار را از میان هنرمندان مرده انتخاب نکرده است و همه در قید حیات هستند.»
امین صالحی درباره ترتیب نوشته های این کتاب توضیح داد: «ما در این کتاب با کودکی و نوجوانی چهره ها آشنا می شویم، این که آن ها چه طور به حرفه خود نزدیک شدند در این کتاب به خواننده گفته می شود، نکته مهم اینکه هر کدام از این فیلمنامه نویس ها دنیای خودشان را دارند.»
او درباره مهم ترین حسن این کتاب گفت: «بزرگترین حسن کتاب این است که الفبای فیلم نامه نویسی را یاد نمی دهد و فیلم نامه را به یک کلیشه تبدیل نمی کند، این کتاب فقط به تجربه های زیستی شما صراحت می دهد و اشتباهت شما را گوشزد می کند و یک مستر کلاس فیلم نامه نویسی است.»
به روز ملی سینما باور ندارم
اسماعیل میهن دوست در ابتدای سخنانش و با شاره به این موضوع که به روز سینما باور ندارد گفت: «به روز سینما اعتقاد ندارم، اینکه به شکل تحمیلی روز ملی درست کنیم جالب نیست، به ویژه اینکه در این روز اتفاق خاصی در ایران نیفتاده است، ماهیت سینما یک پدیده مدرن است که بیست و هشت دسامبر ۱۸۹۵ رخ داده است. سینمایی که از هنر فرار رفته تبدیل به یک رسانه شده و کمترین دستاوردش هم فراتر رفتن از مرزها است. به همین خاطر اینکه فقط بخواهیم در روز سینما به تنهایی از آن یاد کنیم اشتباه است، انگار که ما داریم درباره یک خلع حرف می زنیم، اگر در این روز اشاره نکنیم مثلا برادر زاده من به خاطر ساخت فیلم هنوز در زندان است اشتباه است.» 
این فیلمساز درباره ماهیت اصلی کتاب گفت: «ماهیت این کتاب گفت وگو است و ما بیشتر حرف فیلم نامه نویس ها را خواندیم، برایم جالب بود که نویسنده کتاب چه کسی است، بررسی کردم، ایشان یک منتقد فیلم است اما معلوم است که به موضوع اشراف دارد، نویسند کتاب سلبریتی نیست و در اینستاگرام هزار نفر دنبال کننده دارد، از فیلم جوکر هم خوشش نیامده است، وقتی فیلم های مورد نظر او را بررسی کردم متوجه شدم در آثار مورد علاقه اش تنوع وجود دارد و فقط از یک سبک پیروی نمی کند.»
او بیان کرد: «فیلمنامه نویس ها از موقعیت خودشان ناراضی اند چراکه ارج و قرب رمان نویس را ندارند، ضمن اینکه فیلم نامه یک محصول تمام شده نیست باید به فیلم تبدیل شود تا با مخاطب ارتباط بگیرد اما متاسفانه موقع ساختن یک اثر همه حضور دارند جز فیلمنامه نویس. کارگردان باید ذهنیت فیلمنامه نویس را به تصویر تبدیل کند بنابراین او مولف یک اثر شناخته می شود.» 
میهن دوست گفت: «برخی فیلمنامه نویس ها چنان مسلط به سینما هستند که اثر تولید شده از آن درست مانند فیلمنامه است، فیلمنامه نویسه های خوب که سینما را می شناسند می توانند چنان اثری بنویسند که بعد از ساخته شدن فیلم کمترین تغییر را داشته باشد. آن فیلمنامه نویس ها موفق ترند که میان متن وفیلم ساخته شده با کمترین تفاوت مواجه شده باشند. البته برای داشتن کمترین تفاوت علاوه بر تسلط فیلمنامه نویس تعامل با کارگردان بسیار مهم است. به عقیده من رمان نویس لزوما نمی تواند فیلمنامه نویس باشد و برعکس، نوع پرداخت یک داستان با نوع پرداخت آن برای فیلم متفاوت است.»
خانه سینما با همکاری مراکز فرهنگی هفته پاسداشت فرهنگی روز ملی سینما را از ۱۸ تا ۲۶ شهریور در مراکز فرهنگی شهر برگزار می کند. 

۵۷۵۷