در جستجوی الگوی تجاری سازی پژوهش های دانشگاهی

در یک پژوهش انجام شد؛

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری اتاق زندگانی؛ دانش در عصر اقتصاد دانش بنیان به عنوان موتور محرک اقتصاد؛ عامل ارتقای بهره وری و حل مسایل اقتصادی؛ اجتماعی؛ سیاسی؛ فرهنگی و زیستی اهمیت ویژه ای دارد. 

پژوهشگران در مقاله ای با عنوان «در جستجوی الگوی تجاری سازی پژوهش های دانشگاهی با کاربست فراترکیب» به این موضوع می پردازند که در اقتصاد دانش بنیان؛ نظام پژوهش و تولید علم به عنوان مخزن و مرکز اساسی دانش و منابع بالقوه ایده هایی است کـه این ایده ها بایستی به محصولات مورد نیاز جامعه و بازار تبدیـل شود.

* تجاری سازی دانش

مطالعات این پژوهش نشان می دهد که طی دهه های گذشـته ماموریت ها؛ اهداف و برنامه های دانشگاه ها دسـتخوش تغییـرات بسـیاری شده اند. در گذشته؛ یک دانشگاه فقـط مسیولیت آموزش و پرورش را بر عهـده داشـت. اولین حرکت در سیستم دانشگاهی در اواخر قرن نوزدهم و انجام تحقیقات را به عملکردهای خود اضافه کرد.

تجاری سازی فرآیندی است که طی آن ایده؛ نتیجها تولیدات حاصل از بخش تحقیقاتی به محصولات؛ خدمات و فرآیندهای قابل عرضه در بازار تبدیل می شود

به زعم این پژوهش علی رغـم پذیـرش تجاری سـازی دانـش به عنـوان یکی از وظایـف دانشـگاه ها؛ شـواهد متعـددی از سراسـر جهـان حاکـی از آن اسـت کـه تعداد کثیـری از تحقیقات انجام شـده از نظـر تکنیکـی موفـق بوده انـد؛ امـا درصـد اندکـی از آنهـا در زمینـه تجاری سـازی بـه موفقیـت دسـت یافته انـد.

بـه عبارت دیگـر این پژوهش مطرح می کند که تجاری سـازی تحقیقـات مجموعـه تلاش هایـی اسـت که به منظـور فروش کارهـای تحقیقاتـی بـا هـدف کسـب سـود و ارتبـاط هر چه بیشـتر آمـوزش و پژوهـش بـا اهـداف اقتصـادی و اجتماعی می تـوان اشـاره کرد. بـا توجه بـه تعاریف فوق تجاری سـازی را می تـوان بـه بـازار رسـانیدن یـک ایـده و یـا یک نـوآوری دانست.

در این پژوهش آمده است که تجاری سـازی فرآینـدی اسـت کـه طـی آن ایـده؛ نتیجهـا تولیـدات حاصـل از بخـش تحقیقاتـی بـه محصـولات؛ خدمـات و فرآیندهـای قابـل عرضـه در بـازار تبدیل می شـود کـه از طریـق آن یافته هـای حاصـل از تحقیق به بـازار آورده می شـوند و ایده هـا یـا یافته هـای جدیـد بـه محصـولات و خدمـات جدیـد یـا تکنولوژی هـای فروختنـی در سراسـر جهـان؛ توسـعه می یابنـد.

* تاسیس دفاتر انتقال فناوری در دانشگاه

در این پژوهش مطرح شده است که اگرچه دانشـگاه ها و اعضـای هییت علمی بـه طور سـنتی بـه پژوهش هـای خـود از منظـر ظرفیت های  بهره بـرداری از فرصتهـای بـازار نمی نگرنـد؛ امـا بـه دلیـل کاهـش حمایت هـای کلـی دولـت در اکثـر کشـورها؛ بـه خصـوص در برخـی حوزه هـای مطالعاتـی؛ فرصت هـای در حـال ظهـور بـرای حمایت هـای مالـی بخـش خصوصـی را مغتنـم شـمرده و بـا آن سـازگار شـده اند.

در این پژوهش آمده است کهکی از نشـانه های ایـن تغییـر رویکرد؛ تاسـیس و رشـد دفاتر انتقال فنـاوری در دانشگاه هاسـت که نقش آنها تسـهیل انتقال و تجاری سـازی دانـش از طریـق ثبـت اختراعـات؛ صـدور مجـوز بهره برداری از نوآوری هـا و سـایر شـکل های مالکیـت فکـری حاصـل از تحقیقات دانشگاهی است.

*  دو موج تجاری سازی در طول تاریخ

به زعم این پژوهش محققین دو موج  تجاری سازی را در طول تاریـخ توسعه تجاری سازی؛ شناسایی می کنند. اولین موج تجاری سازی در اوایـل دهـه 1980 آغاز شد.

در این پژوهش آمده است که ایـن مـوج را می تـوان بـا تاسـیس پارک هـای علـم سـنتی کـه اغلـب بـا هـدف جـذب شـرکت های پیشـرفته صـورت می گرفـت شناسـایی کـرد؛ در ایـن میـان افزایـش بودجه هـای خصوصـی بـرای پژوهش هـای دانشـگاهی نشـانگر افزایـش همـکاری بـا صنایـع موجـود بـود.

مـوج دوم کـه در نیمه دوم دهـه 1990 تسـریع یافـت؛ بـا تمرکـز بیشـتر بـر شـرکت های انشـعابی اعطـای حـق اختراع و واگـذاری امتیـاز اختراعات؛ نسـبت به همکاری هـای عمومـی صنعتی؛ درگیری بیشـتر دانشـجویان در تجاری سـازی حتـی افزایـش دشـواری تشـریح نتایـج اقتصـادی فعالیت های دانشـگاهی؛ از مـوج اول قابل تفکیک اسـت.

بعدهـا ایـن رویکرد جدید؛ مجموعـه ای از عناصر اصلـی را توسـعه داد کـه عبارتانـد از: انتقـال فنـاوری و دفاتـر مجوزدهـی؛ تسـهیلات انکوباتورهـا و شـرکت های بـا سـرمایه گذاری مشـترک.

* جریان منابع نهادی و سازمانی

این پژوهش مطرح می کند که جریـان منابـع نهـادی و سـازمانی اسـت که ایـن جریـان در اوایـل قـرن بیسـت و یکم پدیـدار شـد؛ بیـان مـی دارد منابـع نهـادی و سـازمانی مطلـوب که شـامل زیرسـاخت های تجـاری حمایتـی؛ انگیزشهـای سـازمانی؛ قـدرت پایـه پژوهـش و دسترسـی بـه سـرمایه مخاطـره ای هسـت؛ نقـش عمـده ای در ارتقـاء عملکـرد تجـاری پژوهش دانشـگاهی بـازی می کننـد.

این پژوهش بـا بررسـی عوامـل مختلـف در ادبیـات پیرامون پیشـینه اسـتراتژی تجاری سـازی تحقیقـات؛ چنـد جریـان فکـری اسـتخراج شـد. در درجـه اول؛ مجموعـه ای از مطالعـات در تجاری سـازی تاییدکننـده آن اسـت کـه محافظـت قـوی ازفنـاوری رژیـم قـوی تملک پذیـری منجـر بـه اسـتراتژی تجاری سـازی همکارانـه خواهد شـد.

در ادامه این پژوهش الگوی اصلی تجاری سـازی را بـه چهـار بخـش انجام تحقیق؛ کارکردها؛ تصمیم ها و توسعه و ورود به بازار تقسیم کرده اند. شکل زیر الگوی اولیه تجاری سـازی مبتنـی بر منابع مورد بررسـی در پیشـینه پژوهـش را نشـان می دهد. 

پیرو نتایج یافت شده از این نوشته بـا توجه بـه اینکـه در ایـن مقالـه؛ بررسـی پژوهش های مرتبـط با تجاری سـازی پژوهش هـای دانشـگاهی به صورت عام انجام شـده اسـت؛ پیشـنهاد های ذیـل ارایـه میگردد:

• تحقیــق در یــک حــوزه خــاص ماننــد اقتصــاد؛ حســابداری؛ مالــی و … بــه صــورت متمرکــز انجــام شــود؛
• بازبینی و تدوین مجدد قوانین و مقررات در فرایند های تجاری سازی دانش در دانشگاه؛ بـرای مشارکت کردن در پژوهش های کاربردی و تجاری سازی پژوهش های دانشگاهی؛   
• تقویــت بیــش از پیــش ارتباطـات مابیــن صنعــت و دانشــگاه؛
• اسـتفاده از سـند راهبـردی کـه باید راهنمـای عمـل اسـاتید؛ محققیـن و دانشـجویان باشـد؛
• رفــع و فتــق مســایل هدف گــذاری و داشــتن دیــد بلندمــدت و آینده نگرانــه؛
• برگــزاری دوره هــای کاربــردی از جملــه بازاریابــی؛ کســب وکار؛ تملــک معنــوی بــرای متصدیــان حــوزه ارتبـاط بـا صنعـت دانشـگاه و پژوهشـگران رشـته های مرتبــط؛
• اهمیـت و ضـرورت تدقیـق در اسـناد بالادسـتی در جهـت توجـه بیشـتر بـه کاربردی سـازی دسـتاورد های دانشـگاهی بـا یـک دیـدگاه واقع گرایانـه
• نهادسـازی؛ برنامه ریـزی؛ طراحـی و اسـتقرار رویه هـای کاری معیـن؛ به ویـژه ایجـاد واحدهـای مرتبـط در حوزه علـوم انسـانی در دانشـگاه و واحـد تجاری سـازی در دانشـکده های مدیریـت دولتـی؛
• طراحـی مجـدد سـاختار های سـازمانی اعـم از دولتی و خصوصـی و سـازمان های مرتبـط با پــژوهش؛
• شناسایی نیاز های به روز صنعت؛
• تجهیز فناوری ها و قابلیت های دانشگاهی؛
• بازاریابی و توسـعه بازار های هدف در راسـتای کاربسـت تجاری سـازی پژوهش ها؛
• تحقیقات پژوهشـی و دانشـگاهی پیرامون تجاری سازی و راه هـای به کارگیـری آنهـا در مباحث مرتبـط با صنعت؛
• شناسایی بازار ها و توسعه؛ تحقیقات پژوهشـی و دانشـگاهی پیرامون تجاری سازی و راه های کاربسـت آنهـا در مباحث صنعتی؛
• تصمیم گیــری و سیاســت گذاری بهینــه در راســتای تجاری ســازی پژوهش هــا در کمتریــن زمــان ممکــن؛
• ارایـه کارکرد ها و نتایج ایجادشـده از سـایر پژوهش های مرتبـط با تجاری سـازی در قالب اجلاس و سـمینار؛
• به کارگیـری و سـرمایه گذاری بـر روی خط مشی های واقع گرایانـه تجاری سـازی بـا صـرف کمتریـن هزینـه؛
• تصمیم گیـری بـا درک فاصلـه میـان واقع گرایـی و عمل گرایـی بـرای پیاده سـازی هرچـه راحت تـر اهداف تجاری سـازی؛
• تشـکیل پایگاهـی جامـع بـرای مستندسـازی و ایجاد مخزن هـای اطلاعاتی منسـجم نظـرات و تحلیل های علمی.

این پژوهش به کوشش زهرا نامور عربی (دکتری؛ گروه علوم تربیتی؛ دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی؛ دانشگاه عالمه طباطبایی؛ تهران) و عباس عباس پور (استاد؛ گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی؛ دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی؛ دانشگاه عالمه طباطبایی؛ تهران) انجام شده است.