تفاوت دشت و جلگه جغرافیا دهم

دشت و جلگه هر دو از مهم ترین اشکال ناهمواری های هموار زمین هستند که نقش حیاتی در سکونتگاه های انسانی و فعالیت های اقتصادی ایفا می کنند. تفاوت اصلی آن ها در موقعیت جغرافیایی و نحوه ارتباطشان با پهنه های آبی بزرگ نهفته است.

زمین، با همه عظمت و گوناگونی اش، از ناهمواری ها و فرم های زمینی بی شماری تشکیل شده است که هر یک ویژگی ها و داستان های خاص خود را دارند. از قله های سر به فلک کشیده کوهستان ها گرفته تا دره های عمیق و پهنه های گسترده بیابان ها، هر گوشه ای از این سیاره آبی، جلوه ای از قدرت و پویایی طبیعت را به نمایش می گذارد. در میان این تنوع شگفت انگیز، دو نوع از عوارض زمینی که شاید در نگاه اول شبیه به هم به نظر برسند اما تفاوت های بنیادی با یکدیگر دارند، «دشت» و «جلگه» هستند. فهم دقیق این دو مفهوم نه تنها برای دانش آموزان پایه دهم که جغرافیای ایران را مطالعه می کنند، بلکه برای هر علاقه مند به شناخت سرزمینمان، اهمیت فراوانی دارد. این مقاله قصد دارد تا با نگاهی عمیق و جامع، پرده از تفاوت های این دو پدیده جغرافیایی بردارد و شما را با ماهیت، نحوه تشکیل و اهمیت هر یک در ایران آشنا کند. با هم سفری را آغاز می کنیم تا این دو یار جغرافیایی را بهتر بشناسیم و مرزهای میانشان را به وضوح درک کنیم.

دشت چیست؟

اگر چشمانتان را ببندید و خود را در میان سرزمینی وسیع و هموار تصور کنید که تا افق گسترده شده است، احتمالا تصویری از یک دشت در ذهنتان نقش می بندد. دشت ها به طور کلی به سرزمین های هموار یا نسبتاً همواری گفته می شود که شیب کمی دارند و معمولاً ارتفاع آن ها از سطح دریا چندان زیاد نیست. این مناطق اغلب در میان کوهستان ها، فلات ها یا سایر ارتفاعات بلندتر محصور شده اند و به همین دلیل، حالتی بسته و گاهی اوقات درون حوضه ای دارند. این محصوریت جغرافیایی، یکی از بارزترین ویژگی هایی است که دشت را از جلگه متمایز می کند.

تعریف دقیق دشت

برای فهم عمیق تر، می توان دشت را به عنوان یک واحد ژئومورفولوژیکی تعریف کرد که از تجمع رسوبات مختلف، فرسایش طولانی مدت یا فعالیت های تکتونیکی ناشی می شود. این پهنه های هموار، اغلب به دلیل شرایط مساعد خود از دیرباز محل سکونت و فعالیت های انسانی بوده اند.

• همواری و ارتفاع کم: دشت ها عموماً دارای سطحی صاف یا با شیب بسیار ملایم هستند و ارتفاع آن ها از سطح دریا، در مقایسه با کوهستان های اطراف، ناچیز است.
• محصوریت جغرافیایی: همانطور که اشاره شد، دشت ها غالباً توسط رشته کوه ها، فلات ها یا دیگر ارتفاعات بلندتر احاطه شده اند. این ویژگی باعث می شود که دشت ها، به ویژه دشت های داخلی، ارتباط مستقیمی با آب های آزاد (دریاها یا دریاچه های بزرگ) نداشته باشند.

انواع دشت ها

دشت ها بر اساس نحوه تشکیل و ساختار زمین شناختی خود به انواع مختلفی تقسیم می شوند که هر یک ویژگی های منحصر به فردی دارند:

1. دشت های رسوبی (آبرفتی): این نوع دشت ها رایج ترین شکل دشت هستند و در اثر انباشت رسوبات حمل شده توسط رودخانه ها تشکیل می شوند. رودخانه ها در طول مسیر خود مواد فرسایشی را با خود حمل کرده و در مناطق هموارتر، سرعتشان کاهش یافته و این رسوبات را بر جای می گذارند. خاک این دشت ها معمولاً بسیار حاصلخیز است.
2. دشت های فرسایشی: این دشت ها نتیجه فرسایش طولانی مدت ارتفاعات و کوهستان ها هستند. طی میلیون ها سال، عوامل فرسایشی مانند آب، باد و یخبندان، ارتفاعات را صاف کرده و به شکل دشت در می آورند. دشت های فرسایشی ممکن است حاصلخیزی کمتری نسبت به دشت های آبرفتی داشته باشند.
3. دشت های ساختمانی (تکتونیکی): این دشت ها در اثر حرکات پوسته ی زمین (فعالیت های تکتونیکی) مانند فرونشست یا بالاآمدگی بخش هایی از زمین ایجاد می شوند. این فرآیندها می توانند منجر به تشکیل گودال های وسیع یا بلند شدن یک منطقه هموار شوند.

ویژگی های مهم دشت ها و مثال هایی از ایران

دشت ها به دلیل ویژگی های خاص خود، اهمیت زیادی در زندگی انسان و توسعه تمدن ها داشته اند:

• پتانسیل بالای کشاورزی: بسیاری از دشت ها، به ویژه دشت های آبرفتی، دارای خاک بسیار حاصلخیز و مناسب برای کشاورزی هستند.
• مناسب برای سکونت و توسعه شهری: هموار بودن سطح دشت ها، ساخت وساز و توسعه زیرساخت ها را تسهیل می کند و به همین دلیل، تراکم جمعیت در این مناطق معمولاً بالا است.
• امکان حمل و نقل زمینی: سهولت ایجاد جاده ها و راه آهن در دشت ها، آن ها را به مسیرهای اصلی حمل و نقل تبدیل کرده است.

در ایران نیز دشت های متعددی وجود دارند که هر یک داستان خاص خود را دارند. دشت قزوین، دشت تهران و دشت شیراز از جمله دشت های حاصلخیز و پرجمعیت ایران هستند که نقش مهمی در اقتصاد و کشاورزی کشور ایفا می کنند. اما باید به این نکته مهم نیز توجه داشت که همه دشت ها حاصلخیز نیستند. دشت کویر و دشت لوت نیز نمونه هایی از دشت های وسیع در ایران هستند که به دلیل شرایط آب و هوایی خشک، پوشش گیاهی کمی دارند و به عنوان بیابان شناخته می شوند. این مثال ها به ما یادآوری می کنند که واژه دشت به معنای صرفاً هموار بودن است و حاصلخیزی آن به عوامل دیگری مانند آب و هوا و نوع رسوبات بستگی دارد.

دشت ها، پهنه هایی هموار و وسیع هستند که اغلب در حصار کوهستان ها قرار می گیرند و ارتباط مستقیمشان با آب های آزاد، کمتر از جلگه ها است.

جلگه چیست؟

تصور کنید رودخانه ای خروشان، پس از طی مسافتی طولانی، سرانجام به آغوش دریا می ریزد. در محل اتصال این رود به دریا، جایی که آب و خاک به هم می رسند، اغلب شاهد شکل گیری سرزمینی هموار و بسیار حاصلخیز هستیم که آن را جلگه می نامیم. جلگه ها سرزمین های هموار یا کم شیبی هستند که از یک طرف به کوه یا ارتفاعات بلندتر محدود شده و از طرف دیگر به یک پهنه آبی بزرگ مانند دریا، دریاچه بزرگ یا رودخانه دائمی مهم منتهی می شوند. این ارتباط مستقیم و حیاتی با آب، وجه تمایز اصلی جلگه با دشت است.

تعریف دقیق جلگه

جلگه را می توان به عنوان یک منطقه انتقال بین خشکی و آب تعریف کرد که به دلیل تجمع رسوبات غنی، پتانسیل کشاورزی فوق العاده ای دارد. این مناطق، اکوسیستم های خاص خود را داشته و اغلب زیستگاه های مهمی برای گیاهان و جانوران هستند.

• همواری با شیب ملایم به سمت آب: جلگه ها نیز بسیار هموارند، اما شیب آن ها همواره به سمت پهنه آبی مجاور (دریا یا رودخانه) است. این شیب ملایم به جریان آب و رسوب گذاری کمک می کند.
• ارتباط مستقیم با پهنه های آبی بزرگ: اصلی ترین ویژگی جلگه، اتصال مستقیم آن به دریا، دریاچه بزرگ یا رودخانه دائمی است. این اتصال، منبع اصلی آب و رسوبات حاصلخیز برای جلگه است.

نحوه تشکیل جلگه ها

تشکیل جلگه ها عمدتاً به فرآیندهای رسوب گذاری رودخانه ای وابسته است، به ویژه در مناطقی که رودخانه ها به پهنه های آبی بزرگ می ریزند:

• انباشت آبرفت های رودخانه ای: رودخانه ها در مسیر خود، مقادیر زیادی گل، لای و شن (آبرفت) را حمل می کنند. هنگامی که این رودخانه ها به دریا یا دریاچه می رسند، سرعت جریانشان به شدت کاهش یافته و تمامی این رسوبات را در دهانه خود بر جای می گذارند. این انباشت تدریجی رسوبات در طول هزاران سال، منجر به تشکیل جلگه های وسیع و حاصلخیز می شود. این فرآیند به ویژه در شکل گیری دلتاها (نوعی از جلگه) بسیار مشهود است.

انواع جلگه ها

جلگه ها را می توان بر اساس موقعیت جغرافیایی و عامل تشکیلشان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

1. جلگه های ساحلی: این جلگه ها در امتداد سواحل دریاها یا دریاچه های بزرگ تشکیل می شوند. رسوبات رودخانه هایی که به دریا می ریزند، همراه با رسوبات ناشی از فرسایش و رسوب گذاری امواج دریا، این پهنه های هموار را ایجاد می کنند.
2. جلگه های دلتایی: این نوع جلگه ها در دهانه رودخانه های بزرگ (مثل دلتای رودخانه ها) شکل می گیرند، جایی که رسوبات انباشته شده توسط رودخانه، یک سرزمین مثلثی شکل (شبیه حرف دلتای یونانی) را ایجاد می کنند که به آرامی به سمت دریا پیشروی می کند.

ویژگی های مهم جلگه ها و مثال هایی از ایران

جلگه ها به دلیل خصوصیاتشان، از اهمیت استراتژیک و اقتصادی بالایی برخوردارند:

• خاک بسیار حاصلخیز: به دلیل انباشت مداوم آبرفت های غنی، خاک جلگه ها اغلب فوق العاده حاصلخیز است که آن ها را به بهترین مناطق برای کشاورزی تبدیل می کند.
• دسترسی عالی به منابع آب: وجود رودخانه های دائمی و نزدیکی به دریا، دسترسی به آب شیرین و آب های آزاد را تضمین می کند.
• مناسب برای کشاورزی گسترده: شرایط آب و هوایی مطلوب (اغلب مرطوب) و خاک حاصلخیز، جلگه ها را به قطب های کشاورزی تبدیل کرده است.
• امکان توسعه بنادر و بازرگانی دریایی: نزدیکی به دریا و رودخانه ها، امکان توسعه بنادر و تسهیل تجارت دریایی را فراهم می آورد.

ایران نیز دارای جلگه های مهمی است که نقش محوری در اقتصاد کشور ایفا می کنند. جلگه خوزستان، با رودخانه های پرآب و خاک حاصلخیزش، یکی از مهم ترین قطب های کشاورزی ایران محسوب می شود و بخش قابل توجهی از تولیدات کشاورزی کشور از این منطقه تامین می گردد. جلگه گیلان و جلگه مازندران نیز در سواحل جنوبی دریای خزر، با آب و هوای مرطوب و پوشش گیاهی انبوه، نه تنها از حاصلخیزترین مناطق کشاورزی ایران هستند، بلکه پتانسیل های گردشگری ساحلی و شیلات بالایی نیز دارند. این جلگه ها، با فراهم آوردن زمینه های زندگی و فعالیت اقتصادی، نقش بی بدیلی در شکل گیری تاریخ و تمدن ایران داشته اند.

تفاوت های کلیدی دشت و جلگه در یک نگاه

برای اینکه درک عمیق تری از تمایز میان دشت و جلگه پیدا کنیم، می توانیم این دو پدیده را از جنبه های مختلف با یکدیگر مقایسه کنیم. این مقایسه نه تنها به تثبیت مفاهیم کمک می کند، بلکه به ما امکان می دهد تا با نگاهی دقیق تر به نقشه های جغرافیایی، این تفاوت ها را تشخیص دهیم.

معیار مقایسه	دشت	جلگه
موقعیت جغرافیایی	معمولاً محصور در میان کوهستان ها، فلات ها یا نواحی بلندتر؛ ممکن است دور از دریا باشد.	از یک طرف به کوه و از طرف دیگر به دریا، دریاچه بزرگ یا رودخانه دائمی مهم منتهی می شود.
ارتباط با آب	ارتباط مستقیم و طبیعی کمتری با پهنه های آبی بزرگ (دریا/دریاچه) دارد؛ منابع آبی داخلی (رودها، قنات ها).	ارتباط مستقیم و حیاتی با دریا یا دریاچه دائمی دارد؛ معمولاً محل ریزش رودخانه ها به دریا است.
شیب سطح	هموار یا نسبتاً هموار؛ شیب کلی می تواند به سمت مرکز یا یک جهت خاص باشد.	هموار با شیب بسیار ملایم به سمت دریا یا دریاچه.
عامل اصلی تشکیل	رسوب گذاری رودخانه ای، فرسایش، فعالیت های تکتونیکی.	عمدتاً انباشت آبرفت های رودخانه ای که به دریا یا دریاچه می ریزند (دلتایی و ساحلی).
حاصلخیزی خاک	متغیر؛ از بسیار حاصلخیز (مانند دشت های آبرفتی) تا کویری و کم حاصل (مانند دشت های نمکی).	غالباً بسیار حاصلخیز به دلیل رسوبات غنی و رطوبت بالا.
پوشش گیاهی و اقلیم	بسیار متنوع (از جنگلی و پرباران تا بیابانی و خشک) بسته به موقعیت و عوامل اقلیمی.	معمولاً پرباران و دارای پوشش گیاهی انبوه (بخصوص در سواحل مرطوب) به دلیل رطوبت و خاک غنی.
کاربرد و اهمیت	کشاورزی، سکونت، صنعتی، حمل ونقل زمینی، استخراج منابع.	کشاورزی گسترده، شیلات، توسعه بنادر، بازرگانی دریایی، گردشگری ساحلی.

شرح تفصیلی هر تفاوت

برای فهم عمیق تر جدول مقایسه ای بالا، به شرح هر یک از تفاوت ها می پردازیم:

تفاوت در موقعیت و محاصره

موقعیت جغرافیایی شاید بارزترین تفاوت میان دشت و جلگه باشد. دشت ها، همانطور که قبلاً اشاره شد، اغلب در محاصره کوهستان ها یا فلات ها قرار می گیرند. این محصوریت باعث می شود که آن ها کمتر در معرض تاثیر مستقیم آب و هوای دریایی قرار گیرند و منابع آبی شان بیشتر به رودخانه های داخلی، قنات ها یا چاه ها وابسته باشد. نمونه های کویری دشت ها در ایران، مانند دشت لوت، به خوبی این عدم ارتباط با آب های آزاد را نشان می دهند. در مقابل، جلگه ها همواره به یک پهنه آبی بزرگ متصل هستند. این اتصال، نه تنها منبع اصلی رطوبت و حاصلخیزی خاک آن ها است، بلکه نقش حیاتی در شکل گیری فرهنگ و اقتصاد مردمان ساکن این مناطق ایفا می کند. بنادر و شهرهای ساحلی نمونه های بارز سکونتگاه های انسانی در جلگه ها هستند.

تفاوت در عامل تشکیل و نوع رسوبات

دشت ها می توانند از فرآیندهای زمین شناختی متنوعی شکل بگیرند: رسوب گذاری رودخانه ای، فرسایش درازمدت یا حتی فعالیت های تکتونیکی. این تنوع در عوامل تشکیل، منجر به تنوع زیادی در نوع خاک و حاصلخیزی دشت ها می شود. به همین دلیل است که برخی دشت ها بسیار حاصلخیز و برخی دیگر کاملاً خشک و بیابانی هستند. اما جلگه ها، خصوصاً جلگه های ساحلی و دلتایی، عمدتاً محصول انباشت آبرفت های غنی رودخانه ها هستند که به دریا می ریزند. این رسوبات، حاوی مواد مغذی فراوانی هستند که هر ساله توسط سیلاب ها تجدید می شوند و به همین دلیل، خاک جلگه ها عموماً بسیار حاصلخیز و برای کشاورزی ایده آل است.

تفاوت در شیب و اهمیت آب

شیب سطح زمین در هر دو پدیده هموار است، اما جهت و مقصد این شیب اهمیت دارد. در دشت ها، شیب کلی ممکن است به سمت مرکز دشت (مانند یک حوضه بسته) یا به یک جهت خاص باشد که آب را به سمت یک رودخانه داخلی یا دریاچه فصلی هدایت می کند. اما در جلگه ها، شیب همواره بسیار ملایم و به سمت دریا یا رودخانه بزرگی است که جلگه به آن متصل است. این شیب ملایم، نقش کلیدی در زهکشی طبیعی و حاصلخیزی مداوم خاک جلگه ایفا می کند. اهمیت آب در جلگه ها بسیار پررنگ تر است؛ وجود آب های سطحی فراوان و دسترسی به دریا، زیربنای فعالیت های اقتصادی و زیستی در این مناطق است.

تفاوت در پتانسیل اقتصادی و کاربری

هر دو دشت و جلگه دارای پتانسیل های اقتصادی مهمی هستند، اما نوع این پتانسیل ها متفاوت است. دشت های حاصلخیز برای کشاورزی، ساخت وساز شهری و توسعه زیرساخت های حمل و نقل زمینی (جاده و راه آهن) بسیار مناسب هستند. دشت های کویری نیز ممکن است حاوی ذخایر معدنی یا نفتی باشند. اما جلگه ها، با خاک فوق العاده حاصلخیز و دسترسی به آب های آزاد، قطب های اصلی کشاورزی پرمحصول (مانند کشت برنج در شمال ایران)، شیلات، و توسعه بنادر تجاری و صیادی هستند. این مناطق به دلیل رطوبت بالا و پوشش گیاهی غنی، اغلب پتانسیل گردشگری طبیعی و اکوتوریسم نیز دارند.

جلگه ها، آغوش حاصلخیز رودخانه ها و دریاها هستند که با شیبی ملایم به سوی آب روانه می شوند و زندگی پربار را در خود جای داده اند.

نکات تکمیلی برای یادگیری بهتر

برای اینکه مفاهیم دشت و جلگه را به طور کامل درک کنید و بتوانید تفاوت های آن ها را به خوبی تشخیص دهید، صرف مطالعه متن کافی نیست. مشاهده و تحلیل، نقشی کلیدی در تثبیت این دانش ایفا می کند.

اهمیت مشاهده نقشه های طبیعی ایران

یکی از بهترین راه ها برای درک عینی تفاوت دشت و جلگه، مشاهده دقیق نقشه های طبیعی و توپوگرافی ایران است. به یک نقشه فیزیکی ایران نگاه کنید؛ کوهستان ها با رنگ های تیره (قهوه ای) و ارتفاعات کمتر با رنگ های روشن تر (زرد و سبز) نشان داده می شوند. خواهید دید که دشت ها، مانند دشت کویر و دشت لوت، به صورت پهنه های وسیع و هموار در مرکز و شرق ایران، و اغلب محصور در میان رشته کوه ها، مشخص هستند. در مقابل، جلگه ها، مانند جلگه خوزستان در جنوب و جلگه های گیلان و مازندران در شمال، به صورت نوارهایی سبز و هموار در امتداد سواحل دریاها و نزدیک به دهانه رودخانه های بزرگ قابل مشاهده اند. دقت به این الگوها در نقشه، درک شما را بسیار تقویت می کند.

توصیه به استفاده از تصاویر و فیلم های آموزشی

تصاویر ماهواره ای و فیلم های آموزشی، ابزارهای بی نظیری برای درک بصری ناهمواری های زمین هستند. با جستجوی تصاویر ماهواره ای دشت های ایران و مقایسه آن ها با تصاویر جلگه های ساحلی، تفاوت در پوشش گیاهی، الگوهای جریان آب و نزدیکی به دریا به وضوح قابل مشاهده خواهد بود. ویدئوهای آموزشی که از نمای بالا یا با استفاده از انیمیشن، فرآیند تشکیل دشت های آبرفتی و جلگه های دلتایی را نشان می دهند، می توانند به شما در فهم عمیق تر مکانیسم های ژئومورفولوژیکی کمک کنند.

یادآوری نکات کلیدی برای بخاطر سپردن تفاوت ها

برای اینکه این تفاوت ها را به راحتی به خاطر بسپارید، می توانید از ترفندهای ساده ای استفاده کنید. به عنوان مثال، عبارت جلگه را با جنب آب مرتبط کنید. این تداعی ذهنی کمک می کند تا همواره به یاد داشته باشید که جلگه در کنار یک پهنه آبی بزرگ قرار دارد. همچنین می توانید دشت را با درون حوضه یا درون کوه به خاطر بسپارید، که به محصوریت آن اشاره دارد. ساختن جملات ساده و کوتاه برای تعریف هر یک نیز می تواند در فرآیند یادگیری بسیار موثر باشد.

1. جلگه = جنب آب: به یاد داشته باشید که جلگه همیشه به یک پهنه آبی بزرگ (دریا، دریاچه بزرگ یا رودخانه مهم) متصل است و شیب آن به سمت این آب ها است.
2. دشت = در میان: دشت ها اغلب در میان ارتفاعات، کوهستان ها یا فلات ها قرار گرفته اند و ارتباط مستقیمی با آب های آزاد ندارند.

ارتباط این مفاهیم با سایر مباحث جغرافیای دهم

درک دشت و جلگه تنها به درس ناهمواری های ایران محدود نمی شود. این مفاهیم، پایه ای برای فهم بسیاری از مباحث دیگر در جغرافیای ایران پایه دهم هستند:

• آب و هوا: موقعیت جلگه ها در کنار دریا به طور مستقیم بر آب و هوای آن ها تاثیر می گذارد و موجب رطوبت بیشتر و بارش های فراوان می شود. در مقابل، بسیاری از دشت های داخلی ایران دارای اقلیم خشک و نیمه خشک هستند.
• کشاورزی: حاصلخیزی خاک جلگه ها و دشت های آبرفتی، آن ها را به مناطق اصلی کشاورزی کشور تبدیل کرده است. درک تفاوت در پتانسیل کشاورزی هر یک، شما را در فهم الگوهای کشت و توزیع محصولات یاری می دهد.
• تراکم جمعیت: نواحی جلگه ای و دشت های حاصلخیز، به دلیل فراهم بودن منابع آب و امکان کشاورزی، از دیرباز محل تجمع جمعیت و توسعه شهرها بوده اند. این ارتباط را می توان به وضوح در نقشه تراکم جمعیت ایران مشاهده کرد.
• حمل و نقل: همواری دشت ها و جلگه ها، ایجاد مسیرهای حمل و نقل (جاده و راه آهن) را تسهیل کرده و نقش مهمی در توسعه اقتصادی و ارتباطات منطقه ای ایفا می کند.

نتیجه گیری

در طول این سفر به دنیای ناهمواری های زمین، با دو پدیده جغرافیایی مهم، یعنی دشت و جلگه، آشنا شدیم. دیدیم که اگرچه هر دو از سرزمین های هموار محسوب می شوند، اما تفاوت های کلیدی در موقعیت جغرافیایی، نحوه تشکیل، ارتباط با پهنه های آبی و پتانسیل های اقتصادی دارند که آن ها را از یکدیگر متمایز می کند. دشت ها، اغلب محصور در میان ارتفاعات، طیف وسیعی از اقلیم ها و کاربری ها را شامل می شوند، از دشت های حاصلخیز کشاورزی گرفته تا بیابان های وسیع. در مقابل، جلگه ها، همواره در ارتباط مستقیم با دریاها و رودخانه های بزرگ، با خاک حاصلخیز و رطوبت فراوان، به کانون های اصلی کشاورزی، شیلات و بازرگانی دریایی تبدیل شده اند.

فهم دقیق این تفاوت ها، نه تنها برای دانش آموزان جغرافیای دهم جهت درک عمیق تر مباحث کتاب درسی اهمیت دارد، بلکه برای هر فردی که علاقه مند به شناخت سرزمین وسیع و متنوع ایران است، ضروری به نظر می رسد. این آگاهی به ما کمک می کند تا الگوهای سکونت، فعالیت های اقتصادی و حتی چالش های زیست محیطی در مناطق مختلف کشورمان را بهتر درک کنیم. با نگاهی دوباره به نقشه های جغرافیایی ایران، اکنون می توانیم با بینش و درکی عمیق تر، این دو یار هموار زمین را از یکدیگر بازشناسیم و به نقش حیاتی آن ها در زندگی انسان و طبیعت واقف شویم.