آیین زیارت تادئوس، اثر ثبت شده مشترک بین ایران و ارمنستان

آیین زیارت تادئوس مقدس، که در دل قره کلیسا در شمال غرب ایران برگزار می شود، نمادی زنده از همزیستی فرهنگی و دینی است که به تازگی به عنوان میراث فرهنگی ناملموس مشترک ایران و ارمنستان در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این اتفاق مهم، فراتر از یک خبر، دریچه ای به سوی قرن ها ایمان، سنت و صلح می گشاید.

سفر به دل تاریخ و فرهنگ ایران، همواره با گشودن پرونده هایی پر از رمز و راز و زیبایی همراه است. در این میان، آیین های مذهبی باستانی که ریشه در اعتقادات عمیق مردمان این سرزمین دارند، جایگاهی ویژه یافته اند. آیین زیارت تادئوس مقدس در قره کلیسا نه تنها یکی از این گنجینه های ارزشمند است، بلکه به دلیل ریشه های تاریخی و معنوی عمیق و همچنین جایگاه آن به عنوان نمادی از همزیستی مسالمت آمیز میان ادیان، از اهمیتی بی بدیل برخوردار است. ثبت جهانی این آیین به صورت مشترک میان ایران و ارمنستان، در پانزدهمین اجلاس کمیته جهانی میراث ناملموس یونسکو، نه تنها افتخاری دیگر برای هر دو ملت است، بلکه چراغی روشن بر مسیر پرپیچ وخم تاریخ مسیحیت و ارامنه در ایران می افزاید. این مقاله سفری است به عمق این آیین کهن، از ریشه های تاریخی و معنوی آن گرفته تا تجلیات فرهنگی و اجتماعی اش در دنیای امروز و نقش آن در تقویت پیوندهای انسانی و فرهنگی.

ثبت جهانی؛ نقطه عطفی در حفظ یک میراث مشترک

لحظه ثبت یک میراث در فهرست جهانی یونسکو، همواره با حس غرور و مسئولیتی سنگین همراه است. برای آیین زیارت تادئوس مقدس و قره کلیسا، این اتفاق در دسامبر ۲۰۲۰ رقم خورد. پانزدهمین اجلاس کمیته جهانی میراث ناملموس سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در شرایطی بی سابقه و به دلیل همه گیری جهانی بیماری کرونا، به صورت کاملاً مجازی برگزار شد. این نشست تاریخی که به میزبانی کشور جامائیکا شکل گرفت، از روز دوشنبه ۱۴ دسامبر ۲۰۲۰ (۲۴ آذر ۱۳۹۹) آغاز شد و به مدت شش روز تا ۱۹ دسامبر ۲۰۲۰ (۲۹ آذر ۱۳۹۹) به صورت آنلاین ادامه یافت. در چهارمین روز کاری این اجلاس پر اهمیت، پرونده مربوط به «آیین زیارت تادئوس مقدس (قره کلیسا)» که با همکاری و پیشنهاد مشترک جمهوری اسلامی ایران و کشور ارمنستان تهیه شده بود، مطرح شد.

لحظات نفس گیر بررسی پرونده و تبادل نظر کارشناسان به اوج خود رسید و سرانجام، با اجماع و اتفاق آرای تمامی داوران کمیته، موافقت با ثبت این آیین به عنوان میراث جهانی ناملموس بشری اعلام شد. این تصمیم نه تنها یک دستاورد فرهنگی و دیپلماتیک بزرگ برای هر دو کشور محسوب می شود، بلکه نشانه ای آشکار از عمق دوستی و هم بستگی فرهنگی میان ملت های ایران و ارمنستان است. با این رویداد ماندگار، آیین زیارت تادئوس به عنوان شانزدهمین میراث ناملموس کشورمان در فهرست جهانی یونسکو جای گرفت و جایگاه ایران را در نقشه میراث جهانی مستحکم تر ساخت.

اهمیت و پیامدهای ثبت جهانی آیین تادئوس

ثبت جهانی آیین تادئوس در یونسکو، فراتر از یک عنوان افتخاری، دارای ابعاد و پیامدهای عمیقی است که در ادامه به تفصیل بررسی می شود. این رویداد، تأثیرات گسترده ای بر حفاظت، معرفی و تقویت جایگاه این میراث در سطوح ملی و بین المللی دارد.

1. تضمین حفاظت و معرفی بین المللی: اولین و مهم ترین پیامد ثبت جهانی، تضمین حفاظت از این آیین کهن است. زمانی که یک میراث در فهرست یونسکو قرار می گیرد، توجه جهانی به آن جلب شده و سازمان های بین المللی و ملی متعهد به همکاری برای نگهداری و احیای آن می شوند. این امر به معنای تخصیص منابع بیشتر برای مرمت و نگهداری قره کلیسا، مستندسازی دقیق تر مراسم و انتقال سنت ها به نسل های آینده است. علاوه بر این، معرفی بین المللی آیین زیارت تادئوس، باعث افزایش آگاهی عمومی در سطح جهانی نسبت به این میراث فرهنگی و مذهبی می شود و آن را به مقصد فرهنگی و مذهبی برای علاقه مندان از سراسر جهان تبدیل می کند.
2. افزایش توجه به میراث فرهنگی ناملموس و ارامنه ایران: این ثبت، توجه ها را بیش از پیش به اهمیت میراث فرهنگی ناملموس و جایگاه ویژه آن در هویت ملی جلب می کند. همچنین، این اتفاق فرصتی بی نظیر برای برجسته سازی نقش و حضور دیرینه جامعه ارامنه در ایران و سهم پررنگ آنان در غنای فرهنگی این سرزمین است. ارامنه ایران، به عنوان یکی از کهن ترین جوامع مسیحی در جهان، دارای میراثی غنی و زنده هستند که آیین زیارت تادئوس تنها یکی از جلوه های بارز آن است.
3. تقویت دیپلماسی فرهنگی بین ایران و ارمنستان: ثبت مشترک آیین زیارت تادئوس نمادی قدرتمند از همکاری فرهنگی و دیپلماسی فعال میان ایران و ارمنستان است. این رویداد نشان می دهد که چگونه اشتراکات فرهنگی و تاریخی می توانند به پل هایی برای تقویت روابط بین المللی تبدیل شوند. این همکاری می تواند الگویی برای ثبت های مشترک دیگر میان دو کشور و همچنین سایر کشورهای منطقه باشد و به ترویج تفاهم و صلح در سطح جهانی کمک کند. چنین اقداماتی نه تنها روابط دوجانبه را مستحکم تر می سازد، بلکه به جهان نشان می دهد که فرهنگ و میراث می توانند بستری برای همگرایی و نه واگرایی باشند.

در مجموع، ثبت جهانی آیین زیارت تادئوس، نقطه عطفی حیاتی در تاریخ حفظ میراث فرهنگی ناملموس است که نه تنها به بقای یک سنت کهن کمک می کند، بلکه پیام آور صلح، همزیستی و دوستی میان ملت ها و ادیان مختلف در عصر حاضر است.

تادئوس مقدس؛ حواری مسیح و ریشه های آیین

برای درک عمق و اهمیت آیین زیارت تادئوس، لازم است به ریشه های این تقدس و ارتباط آن با یکی از دوازده حواری حضرت عیسی مسیح بازگردیم. تادئوس، که در زبان ارمنی به نام قره کلیسا نیز شناخته می شود، یکی از شخصیت های محوری در تاریخ مسیحیت اولیه است.

معرفی تادئوس (طاطائوس)؛ مبلغ مسیحیت در ارمنستان

تادئوس، که در برخی متون به نام طاطائوس یا یهودای تادئوس نیز از او یاد می شود، یکی از دوازده رسول (حواری) اصلی حضرت عیسی مسیح (ع) بود. او پس از عروج حضرت مسیح، مأموریت یافت تا پیام انجیل را به سرزمین های دوردست برساند. بر اساس روایات تاریخی و مذهبی، تادئوس در سال ۴۰ میلادی، یعنی حدود هفت سال پس از مصلوب شدن عیسی، به همراه حواری دیگر، سنت بارتولومئو، راهی سرزمین ارمنستان شد. در آن زمان، ارمنستان هنوز دین رسمی مسیحیت را نپذیرفته بود و مردمانش به آیین های بت پرستی و باورهای محلی پایبند بودند.

تادئوس با شجاعت و ایمان راسخ، به تبلیغ مسیحیت در این منطقه پرداخت. او با بیان کلام الهی و انجام معجزات، توانست گروه کثیری از مردم، از جمله برخی از اشراف و مقامات محلی، را به آیین مسیحیت هدایت کند. نفوذ و محبوبیت او در میان مردم به سرعت افزایش یافت و همین امر موجب خشم حاکمان محلی و روحانیون بت پرست شد. در نهایت، فعالیت های تبلیغی تادئوس با مقاومت و آزار و اذیت مواجه شد. او در پی ایمان و عقایدش، به شهادت رسید. محل شهادت او، که امروزه قره کلیسا بر آن بنا شده، از همان زمان به مکانی مقدس برای پیروان مسیحیت، به ویژه ارمنیان، تبدیل شد. این فداکاری و شهادت، دلیل اصلی تقدس این مکان و برگزاری آیین های زیارتی در آن است که قرن هاست بدون وقفه ادامه دارد.

تاریخچه و اهمیت کلیسای تادئوس مقدس (قره کلیسا)

کلیسای تادئوس مقدس، که به دلیل سنگ های سیاه رنگ بخش اصلی آن به «قره کلیسا» به معنای کلیسای سیاه شهرت یافته، نه تنها یک بنای تاریخی، بلکه گنجینه ای زنده از تاریخ و معماری مسیحی است. این کلیسا، که در شهرستان چالدران استان آذربایجان غربی قرار دارد، به دلیل قدمت و اهمیتش، جایگاه ویژه ای در میان کلیساهای جهان، به ویژه در جامعه ارامنه، داراست. بر اساس باورهای عمومی و پژوهش های تاریخی، قره کلیسا دومین کلیسای قدیمی جهان محسوب می شود که قدمت آن به قرن اول میلادی و زمان شهادت سنت تادئوس بازمی گردد.

این بنا در طول قرون متمادی، شاهد رویدادهای تاریخی، زلزله ها، و بازسازی های متعددی بوده است. بخش های مختلف آن در دوره های گوناگون، از جمله در دوران مغول و صفوی، توسعه یافته و به شکل کنونی خود درآمده است. بخش سیاه رنگ کلیسا، که قدیمی ترین قسمت آن به شمار می رود، احتمالاً در همان سال های اولیه شهادت تادئوس بنا شده است. بخش سفید رنگ کلیسا نیز که بعدها به آن افزوده شد، جلوه ای متفاوت و باشکوه به این بنا بخشیده است. این ترکیب رنگ ها و سبک های معماری، داستان قرن ها پایداری و بازسازی را روایت می کند.

اهمیت قره کلیسا تنها به قدمت آن محدود نمی شود؛ این کلیسا یکی از معتبرترین و پرنقش ترین کلیساهای ارامنه در سراسر جهان است. معماری آن، با تلفیقی از سبک های ارمنی، گرجی، و حتی ایرانی، نمادگرایی های هنری عمیقی را به نمایش می گذارد. کنده کاری ها، حجاری ها، و نقوش برجسته بر روی دیوارهای کلیسا، روایتگر داستان های مذهبی، اساطیری، و تاریخی هستند که هر کدام پیامی از ایمان و هنر را منتقل می کنند. سقف های بلند، ستون های سنگی باشکوه، و محراب های مقدس، فضایی روحانی و الهام بخش را برای زائران فراهم می آورند.

قره کلیسا، پیش از ثبت آیین زیارتی آن به عنوان میراث ناملموس، خود در سال ۱۳۸۷ خورشیدی (۲۰۰۸ میلادی) به همراه دو کلیسای تاریخی دیگر، یعنی کلیساهای سن استپانوس و زورزور در منطقه شمال غرب ایران، در قالب یک مجموعه به عنوان میراث جهانی ملموس یونسکو به ثبت رسیده بود. این ثبت، اهمیت معماری و تاریخی این بناها را در سطح جهانی تأیید می کند و آنها را در ردیف مهم ترین آثار معماری جهان قرار می دهد. این دو ثبت جهانی، یکی برای بنا (ملموس) و دیگری برای آیین (ناملموس)، جایگاه یگانه قره کلیسا را به عنوان محوری برای تلاقی تاریخ، معماری، ایمان و فرهنگ برجسته می سازد.

قره کلیسا، با معماری خیره کننده و قدمت دیرینه اش، نه تنها یک بنای مذهبی، بلکه کتابی گشوده از تاریخ، هنر و اعتقادات مردمانی است که قرن ها در این سرزمین زیسته اند و ایمانشان را نسل به نسل منتقل کرده اند.

آیین زیارت؛ تجلی ایمان و فرهنگ

آیین زیارت تادئوس مقدس، صرفاً یک تجمع مذهبی نیست، بلکه یک رویداد فرهنگی عظیم است که سالانه هزاران نفر از سراسر جهان را به سوی قره کلیسا فرا می خواند. این آیین، تجلی عمیقی از ایمان، ارادت، و پایبندی به سنت هایی است که قرن هاست در دل جامعه ارامنه زنده نگه داشته شده است.

زمان و نحوه برگزاری آیین

هر سال، در اواخر ماه جولای و اوایل ماه آگوست، که مصادف با مردادماه در تقویم شمسی است، قره کلیسا رنگ و بوی دیگری به خود می گیرد. این آیین زیارتی سه روز متوالی به طول می انجامد و هر سال هزاران زائر و دوستدار فرهنگ و تاریخ را از اقصی نقاط جهان به سوی خود می خواند. تعداد زائرانی که برای شرکت در این مراسم گرد هم می آیند، گاهی به بیش از ۵۰۰۰ نفر می رسد که نه تنها از شهرهای مختلف ایران، بلکه از کشورهای گوناگونی همچون ارمنستان، سوریه، لبنان، هلند، فرانسه، اتریش، آلمان، کانادا، و دیگر نقاط جهان به این مکان مقدس سفر می کنند. این حضور گسترده و بین المللی، خود نشانه ای از جایگاه والای قره کلیسا و آیین تادئوس در میان مسیحیان جهان، به ویژه ارامنه، است.

آماده سازی برای این مراسم از هفته ها قبل آغاز می شود. محوطه اطراف کلیسا به تدریج پر از چادرها و اقامتگاه های موقت می شود و زائران از روزهای پیش از شروع رسمی مراسم، خود را به این منطقه می رسانند تا جایگاهی مناسب برای استراحت و انجام نذورات خود بیابند. فضای اطراف کلیسا مملو از شور و اشتیاق مذهبی می شود؛ خانواده ها گرد هم می آیند، دوستان قدیمی همدیگر را ملاقات می کنند و فضایی از همبستگی و همدلی شکل می گیرد. بوی عود و شمع در هوا می پیچد و نغمه های مذهبی از هر سو به گوش می رسد. هر گوشه از محوطه کلیسا، داستانی از ارادت و ایمان را روایت می کند و هر زائر با خود تجربه ای شخصی و معنوی را به همراه می آورد.

مراحل و رویدادهای آیین؛ از غسل تعمید تا نیایش اصلی

آیین زیارت تادئوس، در طی سه روز برگزاری خود، شامل مجموعه ای از مراسم ها و رویدادهای مذهبی و فرهنگی است که هر یک دارای اهمیت و نمادگرایی خاص خود هستند. این سه روز، تجلی بخش های مختلف زندگی مذهبی و اجتماعی ارامنه است و به آنها فرصتی برای تجدید عهد با ایمانشان و تقویت پیوندهای جامعه ای خود می دهد.

روز اول و دوم: رویدادهای فرعی و آماده سازی روحی

دو روز ابتدایی این آیین، عمدتاً به فعالیت های فرهنگی و مذهبی فرعی اختصاص دارد که نقش مهمی در آماده سازی فضای معنوی و روحی زائران ایفا می کند. این روزها شاهد برگزاری مراسم های خانوادگی و اجتماعی است که به استحکام پیوندهای جامعه ای کمک می کند:

• مراسم غسل تعمید نوزادان و کودکان: یکی از مهم ترین و پرشورترین رویدادهای این روزها، مراسم غسل تعمید است. خانواده های ارمنی از سراسر جهان، نوزادان و کودکان خود را به قره کلیسا می آورند تا در این مکان مقدس و روحانی غسل تعمید داده شوند. این مراسم نمادی از پاکی، تولد دوباره، و ورود به جامعه مسیحی است. صحنه های غسل تعمید، با حضور خانواده ها، روحانیون، و زائران مشتاق، فضایی سرشار از امید و ایمان را ایجاد می کند.
• مراسم عروسی: قره کلیسا، به دلیل تقدس و قدمت خود، به مکانی محبوب برای برگزاری مراسم عروسی زوج های ارمنی تبدیل شده است. بسیاری از زوج های جوان تصمیم می گیرند زندگی مشترک خود را در این مکان پربرکت آغاز کنند. برگزاری مراسم عروسی در کنار آیین زیارت تادئوس، به این مناسبت ها ابعادی روحانی و فراموش نشدنی می بخشد.
• نذر شمع، دعا و نیایش فردی: در طول این دو روز، زائران به صورت فردی و گروهی به کلیسا وارد می شوند تا نذورات خود را ادا کنند. روشن کردن شمع به نشانه ارادت و یادبود درگذشتگان، زمزمه دعاها و نیایش های قلبی، و تفکر در فضای روحانی کلیسا، بخش جدایی ناپذیری از تجربه زیارت است. هر گوشه از کلیسا، پر از عطر شمع و صدای آرام نجواهای دعا می شود و فضایی از تأمل و آرامش ایجاد می کند.

روز سوم: مراسم اصلی و اوج نیایش

روز سوم، اوج آیین زیارت تادئوس است و تمام توجهات به مراسم اصلی معطوف می شود. این روز با شکوه و عظمت خاصی برگزار می شود و تمامی زائران برای شرکت در آن گرد هم می آیند:

مراسم اصلی در صبح روز سوم با نواختن پرشکوه ناقوس های کلیسا آغاز می شود. صدای ناقوس ها در فضای کوهستانی اطراف کلیسا می پیچد و به زائران اعلام می کند که زمان آغاز نیایش بزرگ فرا رسیده است. اسقف خلیفه گری شمال غرب ایران، مسئولیت اصلی برگزاری این مراسم را بر عهده دارد. او با همکاری و همراهی روحانیون برجسته ای از کلیساهای ارومیه، جامع ایروان (پایتخت ارمنستان)، اصفهان و تهران، مراسم را هدایت می کند. این همکاری میان روحانیون از نقاط مختلف، نشانه ای از همبستگی و وحدت جامعه ارامنه است.

مراسم اصلی شامل قرائت متون مقدس، سرودهای مذهبی، موعظه ها، و مناجات هایی است که به زبان ارمنی و گاه به زبان های دیگر اجرا می شود. جمعیت عظیمی از زائران، گاهی ساعت ها در صفوف طولانی منتظر می مانند تا وارد کلیسا شوند و در مراسم شرکت کنند یا حداقل از فضای بیرون به آن گوش فرا دهند. حس و حال مراسم وصف ناپذیر است؛ ترکیبی از احترام عمیق، ایمان خالصانه، و احساس تعلق به یک سنت دیرینه. اشک هایی که از سر ارادت بر گونه ها جاری می شوند، نجواهای دعای دسته جمعی، و چشمان خیره به سوی محراب، همگی گواهی بر عظمت روحی این آیین هستند. بسیاری از زائران در این روز به اعتراف گناهان و طلب آمرزش می پردازند و احساسی از پاکی و سبکی را تجربه می کنند. پایان مراسم اصلی، با برکت دهی روحانیون و توزیع نذورات، به اتمام می رسد و زائران با دلی آرام و روحی تازه از این مکان مقدس و این آیین به یادماندنی بازمی گردند.

اهمیت آیین برای جامعه ارامنه

آیین زیارت تادئوس، فراتر از یک رویداد مذهبی سالانه، برای جامعه ارامنه در سراسر جهان، به ویژه ارامنه ساکن ایران، از اهمیتی حیاتی برخوردار است. این مراسم نقش محوری در حفظ هویت فرهنگی، تقویت پیوندهای اجتماعی، و تجلی ارادت عمیق به حواریون حضرت مسیح ایفا می کند.

1. حفظ هویت فرهنگی و مذهبی: برای جامعه ای که قرن ها در اقلیت مذهبی در کشوری مسلمان زندگی کرده است، حفظ آیین ها و سنت های دینی، نقش کلیدی در بقای هویت فرهنگی و مذهبی آن دارد. آیین زیارت تادئوس، فرصتی است برای ارامنه تا زبان، آداب و رسوم، موسیقی و تاریخ مذهبی خود را زنده نگه دارند. حضور در این مراسم به مثابه تجدید پیمانی با ریشه ها و یادآوری گذشته پرافتخار و پرفراز و نشیب این قوم است. نسل های جوان تر، با شرکت در این آیین، با سنت های نیاکان خود آشنا می شوند و احساس تعلق به یک میراث بزرگ را درک می کنند.
2. گردهمایی خانواده ها و تقویت پیوندهای اجتماعی: آیین تادئوس، به مثابه یک گردهمایی بزرگ خانوادگی و اجتماعی عمل می کند. بسیاری از خانواده های ارمنی، که شاید در طول سال به دلیل فاصله جغرافیایی کمتر با یکدیگر در ارتباط باشند، این مراسم را فرصتی مغتنم برای دیدار با اقوام و دوستان از شهرهای مختلف ایران و حتی کشورهای دیگر می دانند. این گردهمایی ها به تقویت پیوندهای خانوادگی و اجتماعی کمک کرده و حس همبستگی و یکپارچگی را در جامعه ارامنه افزایش می دهد. فضای صمیمی و دوستانه حاکم بر این مراسم، فرصتی برای تبادل اخبار، کمک به یکدیگر و ساختن خاطرات مشترک فراهم می آورد.
3. تجلی ارادت به حواریون و حضرت مسیح: در قلب این آیین، ارادت خالصانه به سنت تادئوس، به عنوان یکی از دوازده حواری حضرت مسیح، و به خود حضرت مسیح قرار دارد. زائران با شرکت در این مراسم، ایمان خود را به ارزش های مسیحیت، فداکاری حواریون در راه گسترش این دین، و پیام صلح و محبت حضرت مسیح ابراز می کنند. این زیارت، فرصتی برای تأمل در آموزه های دینی، توبه و طلب بخشش، و تجدید روحیه معنوی است. برای بسیاری، این مراسم یک سفر درونی است که به آنها آرامش روحی و حس قرابت با الوهیت می بخشد.

در نهایت، آیین زیارت تادئوس، گواهی بر قدرت ایمان، پایداری سنت ها، و اهمیت حفظ میراث فرهنگی برای هویت یک قوم است. این آیین نه تنها برای ارامنه ایران، بلکه برای تمامی جامعه ارامنه در جهان، یک منبع الهام و غرور محسوب می شود.

همزیستی مسالمت آمیز؛ پیام قره کلیسا به جهان

قره کلیسا و آیین زیارت تادئوس، تنها نمادی از ایمان و تاریخ نیستند، بلکه پیامی جهانی از همزیستی مسالمت آمیز و احترام به تنوع ادیان را به سراسر جهان مخابره می کنند. این رویداد سالانه، فرصتی بی نظیر است تا جهانیان، نمونه ای درخشان از همزیستی ادیان در ایران را به چشم خود ببینند و با پیام صلح دوستانه مردمان این سرزمین آشنا شوند.

ایران؛ مهد همزیستی ادیان

کشور ایران، با تاریخی دیرینه در میزبانی از پیروان ادیان و مذاهب گوناگون، همواره به عنوان مهد همزیستی ادیان شناخته شده است. آیین زیارت تادئوس مقدس، که با حضور هزاران زائر مسیحی از ایران و سایر کشورهای جهان در دل یک کشور مسلمان برگزار می شود، گواهی روشن بر این ادعا است. این مراسم، نه تنها از سوی دولت و نهادهای دولتی مورد حمایت قرار می گیرد، بلکه تمام تسهیلات لازم برای برگزاری امن و باشکوه آن فراهم می شود.

دولت جمهوری اسلامی ایران، با درک اهمیت حفظ میراث فرهنگی و دینی اقلیت ها، نقش فعالی در تأمین امنیت، فراهم آوردن زیرساخت ها و همکاری های لازم برای برگزاری بی نقص این آیین ایفا می کند. این همکاری ها شامل تأمین امنیت جاده ها، کمک های پزشکی و بهداشتی، و حتی کمک در تأمین امکانات اقامتی موقت برای زائران است. این حمایت و همراهی، نشانه ای قوی از احترام عمیق جمهوری اسلامی ایران به پیروان سایر ادیان الهی است. این پیام صلح و احترام، به ویژه در دنیای امروز که اغلب درگیر تنش های مذهبی است، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. حضور پرشور زائران از ملیت ها و مذاهب مختلف، در کنار جمعیت مسلمان ایران، تصویری زیبا از وحدت در کثرت و همزیستی مسالمت آمیز را به نمایش می گذارد.

آیین زیارت تادئوس در قره کلیسا، یک سند زنده از ادعای ایران به عنوان مهد همزیستی ادیان است؛ جایی که ایمان ها در کنار هم به آرامش می رسند و میراث ها با احترام پاس داشته می شوند.

نه تنها در قره کلیسا، بلکه در سراسر ایران، کلیساها، کنیسه ها، و آتشکده های متعددی در کنار مساجد به حیات خود ادامه می دهند و پیروان ادیان مختلف آزادانه به انجام مناسک دینی خود می پردازند. این فضای تساهل و مدارا، ریشه در فرهنگ و تمدن ایرانی دارد که همواره بر مبنای احترام به دیگری و پذیرش تنوع بنا شده است. برگزاری باشکوه آیین تادئوس، تنها یکی از صدها نمونه ای است که نشان می دهد ادعای ایران در میزبانی از این همزیستی، یک واقعیت ملموس و پویا است.

قره کلیسا؛ نمادی از صلح و دوستی

قره کلیسا، با قدمت هزاران ساله اش و آیین زیارت تادئوس که در آن برگزار می شود، نه تنها یک مکان مذهبی، بلکه به نمادی از صلح و دوستی فرامذهبی تبدیل شده است. این کلیسا و این آیین، پیامی جهانی از همبستگی و همدلی را به گوش جهانیان می رسانند.

هر ساله که زائران از نقاط مختلف جهان، اعم از مسیحی و غیرمسیحی، برای شرکت در این مراسم یا بازدید از این مکان تاریخی به ایران سفر می کنند، خود به سفیران فرهنگی تبدیل می شوند. آنها با دیدن فضای امن و احترام آمیزی که برای پیروان ادیان دیگر در ایران فراهم است، پیام صلح دوستی ایرانیان و احترام عمیق این ملت به پیروان همه ادیان ابراهیمی (اسلام، مسیحیت، یهودیت) را به کشورهای خود منتقل می کنند. این تجربه مستقیم، بسیاری از پیش داوری ها و تصورات نادرست را که ممکن است در مورد ایران در برخی نقاط جهان وجود داشته باشد، از بین می برد.

قره کلیسا، با سقف های بلند و دیوارهای کهنه اش، بیش از یک بنای سنگی، مکانی برای تلاقی فرهنگ ها و تفاهم هاست. در مراسم زیارت تادئوس، افراد با پیشینه های مختلف، در کنار یکدیگر دعا می کنند، می رقصند و جشن می گیرند. این همزیستی عملی، نه تنها در سطح فردی و اجتماعی، بلکه در سطح ملی و بین المللی نیز به تقویت همبستگی کمک می کند. این آیین نشان می دهد که چگونه اعتقادات مذهبی، به جای آنکه منشأ تفرقه باشند، می توانند به بستری برای وحدت و نزدیکی تبدیل شوند. در جهانی که خشونت و درگیری های مذهبی گاهی سایه می افکند، قره کلیسا نوری است که نشان می دهد احترام متقابل و پذیرش تفاوت ها، نه تنها ممکن، بلکه لازمه حیات انسانی و فرهنگی است.

این نماد صلح، تنها در کلمات خلاصه نمی شود. روح آیین تادئوس در دل های زائران و برگزارکنندگان آن ریشه دوانده و پیام آن از طریق تجربیات شخصی و داستان های آنان به اقصی نقاط دنیا سفر می کند. قره کلیسا و آیین تادئوس، در واقع، تجسم یک امید هستند؛ امیدی به جهانی که در آن انسان ها با هر دین و آیین، می توانند در کنار یکدیگر و با احترام متقابل زندگی کنند و میراث های مشترکشان را پاس بدارند.

نتیجه گیری

آیین زیارت تادئوس مقدس و کلیسای تاریخی قره کلیسا، بی شک یکی از درخشان ترین گنجینه های فرهنگی و مذهبی است که نه تنها برای ملت ایران و ارمنستان، بلکه برای تمامی بشریت ارزشمند است. ثبت مشترک این آیین به عنوان میراث ناملموس جهانی یونسکو، نقطه عطفی در مسیر حفظ و معرفی این سنت دیرینه به شمار می رود و مسئولیت ما را در قبال پاسداری از آن دوچندان می کند.

این آیین، فراتر از یک مراسم مذهبی صرف، به عنوان یک پل فرهنگی و مذهبی عمل می کند که مردمان با پیشینه های متفاوت را به هم پیوند می دهد. از یک سو، ریشه های عمیق ایمان مسیحی و فداکاری حواریون را به نمایش می گذارد و از سوی دیگر، توانایی ایران را در میزبانی و احترام به تنوع ادیان به جهانیان ثابت می کند. قره کلیسا با معماری باشکوه و داستان های کهنش، و آیین زیارت تادئوس با شور و حال معنوی اش، نمادی زنده از تعاملات عمیق تاریخی و فرهنگی میان ایران و ارمنستان هستند؛ تعاملاتی که قرن هاست بدون وقفه ادامه داشته و غنای فرهنگی هر دو سرزمین را شکل داده است.

این میراث گرانبها، پیام آور صلح، دوستی و همزیستی مسالمت آمیز است. در دنیایی که گاه با چالش های گوناگون و سوءتفاهم ها مواجه است، آیین زیارت تادئوس به ما یادآوری می کند که ارزش های انسانی مشترک و احترام به باورهای یکدیگر، می توانند بستری برای اتحاد و درک متقابل باشند. آینده این میراث، در گرو تلاش های مشترک برای حفاظت، معرفی هرچه بیشتر و انتقال داستان ها و سنت های آن به نسل های آینده است، تا این چراغ فروزان همواره در دل تاریخ بدرخشد و الهام بخش دوستی و تفاهم باشد.